LEIDEN – Een groep van zo’n honderd religieuze vluchtelingen uit Engeland heeft zich gemeld in Leiden. Hun leider, predikant John Robinson, heeft in een brief aan het stadsbestuur een officieel verzoek gedaan om zich te mogen vestigen in de stad. Het stadsbestuur is daarmee akkoord gegaan.
De vluchtelingen zijn ongeveer een jaar geleden vertrokken uit het plaatsje Scrooby, niet ver van Nottingham. Ze belijden het streng-christelijke puriteinse geloof en zijn uit de Anglicaanse kerk gestapt. Omdat ze worden vervolgd, besloot de groep naar Holland te vertrekken.
Holland staat al jaren bekend vanwege het feit dat religieuze minderheden er niet vervolgd worden. Het gewest is daarom een magneet voor groeperingen die in eigen land worden vervolgd. De nieuwkomers zorgen voor een grote economische impuls. Ook de relatieve rust, nu de oorlog met Spanje even stil ligt, zoegt ervoor dat Holland een aantrekkelijke plek is geworden.
Een eerdere poging van de groep om naar Nederland te komen mislukte twee jaar geleden. Het is niet toegestaan om Engeland zonder toestemming te verlaten. Een tweede poging slaagde dus wel.
Amsterdam
De groep kwam eerst in Amsterdam terecht. In de jaren ervoor waren er al veel Engelsen naar Amsterdam gekomen. Niet alleen politieke vluchtelingen, maar ook kooplieden en soldaten.
De puriteinen schelen wat betreft hun opvattingen niet veel van de protestante Nederlanders. Toch stichten de puriteinen eigen kerken en gingen ze niet naar een Nederlandse kerk. Al snel ontstonden er binnen de puriteinse kerken ruzies over het beleid.
De groep uit Scrooby was bang om in de ruzies meegesleept te worden en besloot daarom na een jaar Amsterdam te verlaten. De puriteinen kozen voor Leiden, de tweede stad van Holland, omdat de stad een periode van ongekende bloei meemaakte. Ook de aanwezigheid van de calvinistische Universiteit speelde een rol.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Leiden
In de raadsvergadering vandaag werd het officiële verzoek van de puriteinen om zich hier te vestigen besproken. In de brief legde Robinson uit dat hij met ongeveer honderd volgelingen in de stad komen wonen en dat ze daar aan het werk zouden gaan.
“Jan Rabarthsen, dienaar van het goddelijke woord, en zo’n 100 mannen en vrouwen behoren tot de Christelijk Gereformeerde religie, allen geboren in het Koninkrijk van Groot-Brittannië, geven met de nodige eerbied en onderdanigheid te kennen dat ze omstreeks de eerste mei zich willen vestigen in deze stad, met alle vrijheid van dien, om er hun werk te doen, zonder iemand tot last te zijn. Zij richten zich tot U eerzame stadsbestuurders en bidden U bij deze om hen toestemming te verlenen om het gevraagde te mogen uitvoeren”
(Ruwe vertaling van de brief van John Robinson aan het Leidse stadsbestuur, 1609)
Het stadsbestuur antwoordde dat geen enkel eerlijk persoon geweigerd kon worden uit de stad, mits de groep zich zou houden aan de wetten die in de stad gelden. Maar eigenlijk waren de puriteinen helemaal niet verplicht om toestemming te vragen.
Plek
Waar de Engelse nieuwkomers precies gaan wonen is nog niet duidelijk. De kans dat ze een kerk gaan bouwen in de stad is niet groot, omdat ze die dan zelf moeten financieren. Ze mogen in ieder geval geen gebruik maken van de bestaande kerken in de stad.
Hoe ging het verder?
De groep van Robinson bleef uiteindelijk elf jaar in Leiden. Onder Robinson groeide de gemeente uit tot zo’n 300 leden. Er werden meerdere huisjes gebouwd in de buurt van de Kloksteeg. In een van die huizen werden waarschijnlijk de diensten gehouden.
De Engelse autoriteiten kregen lucht van de gevluchte puriteinen. De Engelse ambassadeur kwam verhaal halen in Leiden, maar de stad bleef bij het besluit dat Robinson en zijn volgelingen welkom waren in de stad. Het verhaal dat ze gevlucht waren, werd door het stadsbestuur afgedaan als nonsens.
Robinson maakte naam. Hij ging aan de slag bij de Universiteit en speelde ook een rol bij de Synode van Dordrecht. Hij zou meerdere keren bij deze ‘kerkenvergadering’ in discussie zijn gegaan met remonstranten en zou die discussie ook hebben gewonnen.
Tien jaar later besloten de meeste puriteinen toch maar weer te vertrekken uit Leiden. Een groot deel van hen had nauwelijks geld en leefde in armoede. Ook keken ze met argwaan naar hoe Hollanders hun geloof beleden. Dat ging er volgens de puriteinen veel te vrij aan toe.
Daarnaast speelde het einde van het twaalfjarig bestand met Spanje een rol om te vertrekken. En in het voorjaar werd een van de puriteiten gedood, omdat hij werd aangezien voor een remonstrant.
Ongeveer honderd gelovigen gingen naar Amerika. Via Delfshaven (Rotterdam) en Engeland kwamen ze met Mayflower in Engeland. Deze groep wordt ook wel de Pilgrim Fathers genoemd.
Bronnen:
Wikipedia – Pilgrim Fathers (NL)
Wikipedia – Pilgrim Fathers (EN)
W.H. Bartlett, Pilgrim Fathers: The founders of New England (Londen, 1853)
Tekst: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01 oktober 2017
Verhaalnummer: 04