Ravage in Spijkenisse en Hoogvliet na ‘Plof van Pernis’

ROTTERDAM – Een explosie bij Shell-Pernis heeft voor een ravage gezorgd in Spijkenisse en Hoogvliet. Bij de klap kwamen twee mensen om. In de woonwijken om de raffinaderij sneuvelden tienduizenden ramen.

Bij de raffinaderij van zijn honderden brandweermannen bezig om een vuurzee te bedwingen. Volgens deskundigen gaat het om de grootste brand in Rotterdam, sinds het bombardement van 1940.

Bij de explosie Aan de brand ging een explosie vooraf, die twee medewerkers van het bedrijf het leven kostte. Van de 63 gewonden zijn er vijf slecht aan toe.

Volgens de brandweer staat een gebied van 250 bij 250 meter in brand. Vlammen zijn tientallen meters omhoog. Er komen geen gevaarlijke stoffen vrij, heeft directeur Van den Bergh gezegd.

Het vuur ontstond vanmorgen vroeg om 04:23 uur bij een van de kraakinstallaties met een enorme explosie. Volgens ooggetuigen was er daarna een steekvlam van meer dan 100 meter hoog te zien op het terrein. Ook waren er kleine andere ontploffingen te horen.

De drukgolf van de explosie zorgde ervoor dat in het nabijgelegen Pernis en Hoogvliet duizenden ruiten sneuvelden. Ook uit Vlaardingen, Spijkenisse en Rotterdam-Zuid komen meldingen binnen van schade.

Schade

De brandweer gaf anderhalf uur na het uitbreken van de brand het sein dat ze de situatie onder controle hadden. Het vuur breidde zich niet verder uit en het explosiegevaar was geweken. Het blussen gaat naar verwachting nog tot morgen duren.

Een uur later mochten journalisten ook het terrein op, zodat buitenstaanders een beeld konden krijgen van de schade.

“Nieuwe tanks waar de flarden staal langs hingen. Door de luchtdruk ontzette tanks. Een zee van verwrongen pijpen. Loeiende vlammen en het geluid van ontsnappende stoom uit een leiding, maakten het spektakel extra luguber.”

(Het Vrije Volk, 20-01-1968)

De brand bij Shell haalde zelfs de internationale media, zoals het Britse bioscoopjournaal

Een paar gebouwen op het terrein zijn volledig verwoest door de explosie en daaropvolgende brand. Een van de tanks heeft het tijdens de rondleiding van de journalisten begeven, die daardoor snel een veilig heenkomen moesten zoeken. Uit de tank stroomde brandende olie over het terrein.

Over de oorzaak van de explosie is nog niets bekend. De schade loopt volgens directeur Van den Bergh zeker in de tientallen miljoenen.

Oorlogsgebied

Een eindje verderop is de schade van de explosie nog steeds goed zichtbaar. De dorpen Hoogvliet en Pernis lijken een oorlogsgebied. Iedereen die de ramen had gesloten, en dat zijn veel mensen omdat het hartje winter is, en in de buurt van Shell woont heeft de ruiten verloren door de drukgolf. Ook raakten kozijnen en deuren ontzet.

In het winkelcentrum Hoogvliet zijn alle ruiten van de winkels gesneuveld. Spullen uit de etalages lagen verspreid op het plein.

In tal van straten zijn mensen al uren bezig om binnen het glas op te ruimen en om maatregelen te nemen om het raam voorlopig dicht te maken. Veelal gebeurde dat door mannen, die alleen een overjas over hun pyama aan hadden.

Bij de hobbywinkel in Hoogvliet stonden in de loop van de ochtend lange rijen met mensen, die houten platen nodig hadden om de boel dicht te timmeren.

Gedupeerden vertellen allemaal hetzelfde verhaal. Het werd vanmorgen iets voor half vijf opvallend stil, daarna volgde de drukgolf. Vervolgens was de klap van de explosie pas te horen.

De klap was zo hard, dat bij sommige mensen de gordijn vastzaten in het plafond, waarbij de glasscherven als punaises dienden. Stukken glas zaten in muren, kasten en in de vloer. Bij anderen was de drukgolf aan de ene kant door de ruiten het huis ingegaan en door de ruiten aan de andere kant van het huis weer naar buiten.

In Hoogvliet en Pernis zijn –voor zover bekend- alleen lichtgewonden gevallen. In de meeste gevallen gaat het om mensen die met hun blote voeten in huis door het glas zijn gelopen.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Vervangend glas

Vanmorgen om kwart over vijf, minder dan een uur na de explosie, kwamen bij de Noorder Glashandel in Rotterdam al de eerste telefoontjes binnen van mensen die op zoek waren naar vervangende ruiten. “Sindsdien heeft de telefoon niet stilgestaan”, vertelde directeur Aarse tegen het Vrije Volk.

De glaszetter zegt dat hij extra mensen heeft geregeld om de schade zo snel mogelijk af te handelen. Waarschijnlijk is die klus eind volgende week helemaal afgerond.

Politie

De politie heeft tal van extra agenten ingezet na de explosie. Niet alleen werd het terrein van Shell hermetisch afgesloten. Ook reden er luidsprekerswagens door Hoogvliet, om de mensen van informatie te voorzien, zodat de rust kon terugkeren.

In Vlaardingen zagen agenten erop toe dat plunderaars niet zouden toeslaan, bij winkels die hun voorruit kwijt waren. Ook in Vlaardingen is de schade groot. Bij het Delta- en Maashotel, de Koningin Wilhelminahaven en de Grote Vettenoordsepolder was er vooral sprake van glasschade.

Zoveelste incident

Het is zeker niet het eerste incident in de Rotterdamse haven van de afgelopen maanden. Vorige week brandde bij Pakhoed nog een tank met kerosine af. Daarbij kwamen toen zeker vijf mensen om het leven.

Lees verder: Vuurzee bij kerosinetanks Pakhoed in de Botlek

Deskundigen lieten toen al weten dat Rotterdam en Vlaardingen ‘door de oog van de naald waren gekropen’, omdat vlakbij de brandhaard een paar tanks met giftige stoffen stonden.

Wethouder De Vos kwam vanmorgen persoonlijk poolshoogte nemen van de schade op het Shell-terrein.

Hoe ging het verder?

Op 26 maart 1968 presenteert minister Roolvink van Sociale Zaken en Volksgezondheid een rapport over de brand bij Shell in Pernis. Het rapport was samengesteld door de Arbeidsinspectie.

“Het onderzoek heeft uitgewezen dat de oorzaak moet worden gezocht in een opslagtank van olieresten, welke was voorzien van een stoomverwarming nabij de bodem. Wegens het koude weer in de voorafgaande twee weken was deze stoomverwarming in bedrijf. Tengevolge van moeilijkheden met het breken van een emulsie gedurende de voorafgaande dagen in een ontzoutingsinstallatie voor ruwe olie was er een grote aanvoer van afvalolie geweest, voor een deel in de vorm van een waterrijke emulsie van water in olie, die o.a. in bedoelde tank aanwezig was. Er heeft zich in de tank een heftig kookverschijnsel voorgedaan, waardoor in korte tijd een grote hoeveelheid koolwaterstoffen in de lucht werd gebracht. De aanwezigheid van een zeer zwakke en veranderlijke wind heeft er toe geleid dat zich vervolgens een grote wolk vormde, bestaande uit een explosief mengsel van lucht en nevel van deze koolwaterstoffen. Door een niet met zekerheid vast te stellen bron is deze explosieve wolk ontstoken en met grote hevigheid ontploft.”

Onderin een tank met olierijk water stond een verwarming aan. Dat was gebruikelijk. De smurrie werd opgewarmd en onderin de tank ontstond stoom dat oververhit raakte. Een dampwolk is via een ventiel naar buiten ontsnapt, maar daar bleef het bij de tank hangen. Toen was er alleen nog maar een vonkje nodig om de boel te laten klappen. Wat die vonk heeft veroorzaakt zal voor altijd onduidelijk blijven.

Volgens de deskundigen van de arbeidsinspectie was er sprake van een ‘onvoorziene samenloop van omstandigheden’. “In de olieindustrie heeft men zich tot nog toe nimmer gerealiseerd, dat de aanwezigheid van een emulsielaag van een bijzondere samenstelling in een verwarmde slooptank aanleiding zou kunnen zijn voor het teweegbrengen van een plotselingen uitstoting van een grote hoeveelheid koolwaterstofnevel”. Met andere woorden: niemand wist dat deze explosieve mix kon ontstaan in zo’n tank.

Schade

Uiteindelijk verloren twee mensen hun leven bij de explosie. Er raakten 76 mensen lichtgewond en er moesten 9 mensen naar het ziekenhuis. Het lijkt erop dat dit de gewonden zijn op de locatie van Shell én in Hoogvliet, Pernis en Vlaardingen, maar dat is niet zeker.

De schade die was veroorzaakt door de klap werd in de meeste gevallen door de verzekering vergoed. Voor de mensen die niet (goed) verzekerd waren, kwam Shell met een vergoeding.

Expositie

Het Historisch Genootschap Hoogvliet heeft een expositie samengesteld over de explosie bij Shell. Meer informatie op de website van het Historisch Genootschap Hoogvliet.

Bronnen:

Het Vrije Volk – 20-01-1968 – Vechten tegen muur van vuur

Dagblad van het Noorden – 20-01-1968 – Shell-Pernis Vlammenzee

Koninklijke Bibiotheek – Rapport ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid over de brand bij Shell-Pernis

Tekst: Dave Datema

Met dank aan het Historisch Genootschap Hoogvliet

Gepubliceerd op: 20-01-2018

Verhaalnummer: 60