MÜNSTER – In Münster is geloofsfanaticus Jan Beukels (27), alias Jantje van Leiden, ter dood gebracht. De leider van het zelf uitgeroepen Wederdoperrijk werd publiekelijk gemarteld en daarna geëxecuteerd.
Jan Beukels uit Zevenhoven was bijna een jaar de leider van Münster, dat sindsdien het ‘koninkrijk Sion’ werd genoemd. Het was een theocratische staat, gebaseerd op de tien geboden uit het Oude Testament.
De charismatische zanger en kleermaker was de opvolger van de Amsterdammer Jan Matthijs die twee jaar geleden van de Duitse bisschopstad Münster een bolwerk van de Wederdopers had weten te maken.
Gevangenis
Beukels zat voor zijn terechtstelling al ruim een half jaar in de gevangenis. Hij werd opgepakt na de val van Münster, nadat de stad ruim een jaar werd belegerd door Filips van Hessen en de verdreven bisschop Frans van Waldeck die de stad weer terug in handen wilden krijgen.
De kooien aan de Toren van de Sint Lambertikerk. Foto: Rüdiger Wölk, Wikimedia
In de afgelopen maanden werd Beukels getoond op meerdere plekken in de omgeving, deels als waarschuwing voor andere wederdopers.
Vanmorgen werd hij, samen met zijn rechterhand Berend Knipperdolling en assistent Berend Krechting op een schavot gemarteld en gedood. Hun lichamen hangen nu in kooien aan de Lambertikerk.
Wederdopers
Jan van Leiden trad drie jaar geleden officieel toe tot de wederdopers op de gebruikelijke manier, door zich te laten dopen. In de jaren ervoor werd hij bekend als een kleermaker en koopman.
Als koopman kwam Beukels in contact met de wederdorpers, doordat hij een preek hoorde van Bernhard Rottmann, tijdens een bezoek aan Münster.
Jan van Leiden, door Heinrich Aldegrever, 1536
Die stad werd langzamerhand hét bolwerk van de nieuwe beweging. Het geloof van wederdopers of Anabaptisten ontstond ruim tien jaar geleden in Zürich. Leden onderscheiden zich vooral doordat ze vinden dat je pas als volwassene gedoopt kan worden. Omdat veel kinderen al in een van de eerste levensjaren gedoopt worden, moeten ze ‘wedergedoopt’ worden.
Een van de volgelingen, Jan Matthijs, wist drie jaar geleden de macht te grijpen in Münster. Veel mensen waren in opstand gekomen tegen de rijkdom van de kerk. Vooral in Münster speelde dat omdat daar een bisschop zetelde. De opstand tegen de bisschop was zo’n succes, dat de Wederdopers de stad overnamen en een eigen koninkrijk uitriepen.
Jan Matthijs kwam al na een paar maanden om het leven. Hij had in een visioen gezien dat hij met een klein groepje soldaten de complete vijandelijke legermacht kon verslaan. Zijn poging mislukte.
Dictatuur
Als rechterhand van Jan Matthijs, trok Jan Beukels vervolgens alle macht naar zich toe. Hij liet zich een paar maanden later kronen tot Koning van het theocratische ‘Koninkrijk Sion’ en voerde drastische veranderingen door.
Beukels was ervan overtuigd dat het einde der tijden nabij was en dat Münster het ‘Nieuwe Jeruzalem’ zou zijn. Als voorbereiding op het Einde der Tijden werden alle boeken verbrand (met uitzondering van de bijbel), werd het geld afgeschaft en het gemeenschap van goederen ingevoerd. Ook werd polygamie toegestaan.
Jan van Leiden doopt een meisje tijdens het wederdoperskoninkrijk in Münster. Johan Karl Bähr, 1840
Omdat vrouwen veel vatbaarder bleken te zijn voor het geloof van de Wederdopers, waren er veel meer vrouwen dan mannen in de stad. Iedere vrouw die ten huwelijk werd gevraagd was wettelijk verplicht om te trouwen. Op die manier had Jan van Leiden 17 vrouwen.
Zijn eerste vrouw werd koningin Diriva van Haarlem. Diewertje Brouwersdochter, zoals de koningin echt heette, was eerder getrouwd met Jan Matthijs.
Op het overtreden van een van de tien geboden stond de doodstraf. Zo zou Beukels een van zijn eigen vrouwen persoonlijk hebben onthoofd, omdat ze van hem af wilde. En dat mag niet volgens het zevende gebod, vond Beukels.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Einde der wederdopers?
Of met de dood van de ‘koning der wederdopers’ er nu een einde gekomen is aan de beweging, is nog maar de vraag. In mei vorig jaar (een maand voor de val van Münster) probeerden wederdopers met geweld de macht over te nemen in Amsterdam.
Die revolutie mislukte, in tegenstelling tot Münster, omdat de lokale bevolking er niet achter stond. Verhalen over het schrikbewind van Jan Beukels zouden daarbij een grote rol hebben gespeeld.
Toch zijn er in delen van Europa nog steeds wederdopers actief, ook al worden ze door Keizer Karel V vervolgd.
Hoe ging het verder?
Na de vorming van de Republiek der Nederlanden kregen de dopers het wel iets makkelijker, maar veel was het niet. Ze werden gedoogd (net als katholieken en Joden).
In een latere periode schoven de dopersen meer op van de orthodoxe kant naar de vrijzinnige hoek. De doopsgezinde kerk kent relatief veel vrouwelijke voorgangers en zegenden de eerste homohuwelijken in.
Jan Beukels ging de geschiedenis in als Jan van Leiden. Zijn naam vindt je terug in het spreekwoord ‘zich ergen smet een jantje-van-leiden van afmaken’, wat erop neerkomt dat je je best niet doet. Eerder betekende het meer het maken van loze beloften.
Het lichaam van Jan Beukels heeft tot 1585 (!) in de kooi gehangen van de Lambertikerk als afschrikmiddel.
Het bovenstaande artikel is geschreven voor de Maand van de Geschiedenis van 2018. Het thema van dit jaar is Opstand. In dit geval komt een simpele koopman uit Leiden in opstand met zijn geloofsbroeders, maar het loopt verre van goed af.
Bronnen:
Wikipedia – Jan van Leiden
Wikipedia – Anabaptisme
Jalta – De christelijke terreurstaat van Jantje van Leiden
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01-10-2018
Verhaalnummer: 213