DEN HAAG/VLAARDINGEN – Op de Waalsdorpervlakte zijn vijftien leden van de verzetsgroep ‘de Geuzen’ geëxecuteerd. Ook drie leiders van de februaristaking in Amsterdam werden gefusilleerd.
Vorige maand werden achttien leden van de verzetsgroep ter dood veroordeeld. Drie minderjarigen kregen gratie. Gisteren kregen de verzetsleden voor het laatst bezoek van de familie.
Vandaag volgde de executie. Een van de oprichters van de verzetsgroep, Bernard IJzerdraat, zou onder het zingen van het psalmvers ‘Dan ga ik op tot God’s altaren’ naar de wagen zijn gelopen, die de ter dood veroordeelden naar de Waalsdorpervlakte bracht. Om vijf uur ’s middags werden de verzetsleden gefusilleerd.
Wandelvereniging
De Geuzen vormen een van de eerste verzetsgroepen van Nederland. Daarbij staat de wandelvereniging Flardinga uit Vlaardingen centraal. Meerdere leden van de groep zijn op 14 mei 1940, de dag van het bombardement in Rotterdam, naar het rampgebied gelopen, om te kijken of ze kunnen helpen bij de hulpverlening. De ramp in Rotterdam had grote indruk gemaakt op de leden van de wandelclub.
Na enkele weken komen de leden van Flardinga in contact met Bernard IJzerdraat, een docent uit Schiedam. Ook hij was woest vanwege het bombardement en wilde in actie komen tegen de Duitsers.
Al de dag na het bombardement verspreidde IJzerdraat een zogehet Geuzenbericht, een kettingbrief waarin wordt opgeroepen tot verzet tegen de bezetter.
In een van de brieven, drie dagen na het bombardement schetste IJzerdraat een bijzonder somber beeld voor ons land.
“Al onze voorraden zullen worden weggehaald, voedsel, kleding, schoeisel. Spoedig krijgen we het bonnenstelsel voor alles en nog wat en daarna kunnen we zelfs op de bonnen niets meer krijgen. Onze jonge mannen zullen worden gedwongen elders te gaan werken voor den overweldiger.”
(Geuzenbericht no. 2)
Geuzenbericht 2. Stadsarchief Vlaardingen
Na de eerste ontmoeting tussen de wandelaars en IJzerdraat wordt de verzetsgroep opgericht. De groep had als taak om de bezetter te saboteren en te bespioneren. Inlichtingen zouden worden doorgegeven naar Engeland.
Sabotage
In de eerste weken werden er ook daadwerkelijk sabotageacties uitgevoerd. Zeven keer werden telefoonleidingen vernield die de zoeklichtinstallaties en het luchtafweergeschut in Vlaardingen verbonden.
Daardoor had de verzetsgroep meteen de aandacht van de autoriteiten gekregen. Als een saboteur op heterdaad betrapt zou worden, zou direct met scherp worden geschoten. In september dreigden de autoriteiten ook in de krant met wraakacties. In de plaatselijke krant stond dat de ‘Duitsche Weermacht de strengste maatregelen op de Gemeente Vlaardingen en gemeenteambtenaren zou toepassen’.
Daarop werd besloten om de sabotagedaden te staken en werd de aandacht weer volledig gericht op het verzamelen van informatie. Tijdens de wandeltochten van Flardinga werden gegevens verzameld over Duitse troepen, luchtafweergeschut, hoofdkwartieren en schepen in de haven. Ook werden lijsten van NSB-leden opgesteld.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Groei
Ondertussen werd de verzetsgroep ook steeds groter. In de huiskamer van een van de eerste leden, Arij Kop, moesten de nieuwe leden een Geuzeneed afleggen.
“Ik beloof in deze ernstige tijden een goed Nederlands Geus te zullen zijn en mij geheel en onvoorwaardelijk te zullen houden aan de Geuzenwet en de commandantsvoorschriften. Ik verklaar goed te vinden dat, zodra ik mijn belofte op enigerlei wijze schend, al mijn rechten en bezittingen overgaan op en ten bate van het Geuzenleger, of indien dit wordt opgeheven, op en ten bate van het Nederlandse Staatsbestel.”
(Geuzeneed)
Door het verspreiden van de kettingbrieven werd de verzetsgroep steeds groter. Er ontstonden ook verzetsgroepen in steden als Rotterdam, Maassluis, Delft, Zwijndrecht en Dordrecht.
Processen tegen illegale werkers. Vermoedelijk het proces tegen leden van de verzetsgroep Geuzen en de Oranjewacht in het gebouw van de Hoge Raad. Beeld: NIOD
Opgerold
Het risico op ontdekking werd al snel groter, door het groeiende aantal verzetsleden. In november vorig jaar werd het eerste verzetslid opgepakt. Een van de Geuzen, een medewerker van Wilton Fijenoord in Schiedam, vertelde aan zijn familieleden dat er in Vlaardingen wapens klaar lagen om de bevrijders te helpen. Uiteindelijk komt die informatie bij de NSB terecht.
In de weken daarna worden de verzetsleden één voor één opgepakt. Bij de verhoren worden, in sommige gevallen na marteling, ook andere namen van verzetsleden opgepakt. In totaal zijn 230 Geuzen opgepakt.
De Geuzen worden gevangen gehouden in het ‘Oranjehotel’, de gevangenis van Scheveningen.
Vorige maand, op 19 februari, volgde het proces tegen de verzetsleden. Tegen achttien van hen werd de doodstraf geëist. De rechter ging daarin mee. Omdat drie van de achttien verzetsleden nog minderjarig zijn, kregen zij gratie. Ook voor de andere vijftien verzetsleden werd een gratieverzoek ingediend, maar dat werd niet gehonoreerd.
“Een gratieverleening kwam niet in aanmerking, daar bedoelde organisatie behalve ernstige sabotagemishandelingen tegen militaire inrichtingen op de laaghartigste wijze en met de gemeenste middelen, zooals zij anders slechts bij onbeschaafde volken bekend zijn, bijvoorbeeld allerlei gifmoorden en aanvallen op Duitsche militairen beraamd en in een aantal gevallen ook ten uitvoer gebracht heeft.”
(Het Vaderland, 14 maart 1941)
Hoe ging het verhaal verder?
In 1981 werd in Vlaardingen een comtié opgericht om geld in te zamelen voor een Geuzenmonument, ter nagedachtenis aan de vijftien verzetsleden die werden doodgeschoten op 13 maart 1941 en aan andere Geuzen die in concentratiekampen zijn omgekomen.
De Vlaardingse beeldhouwer Leen Droppert maakte een monument, dat in 1983 werd onthuld door Koningin Beatrix. Het bronzen beeld stelt een lopende man voor. Voor hem staat een paar onderbenen, afgehakt boen de knie.
Ook op de begraafplaats Emaus in Vlaardingen staat een monument ter herinneringen aan de Geuzen. Daar liggen ook zes van de vijftien Geuzen begraven.
Sinds 1987 wordt ook jaarlijks de Geuzenpenning uitgereikt aan mensen en organisaties die zich inzetten voor democratie of tegen dictatuur, discriminatie en racisme.
Bronnen:
Traces of war – Geuzenverzet
Geschiedenis van Vlaardingen – Verzetsgroep Geuzen
Traces of war – Geuzenactie Bericht nummer 2
RTV Rijnmond – Vergeten Verhalen – De Geuzen uit Vlaardingen