ROTTERDAM – Een blokkade van stakend Shell-personeel bij de raffinaderij van Pernis is met geweld verwijderd. Knokploegen zouden hebben gehandeld in opdracht van de Shell-directie. Of de staking nog verder gaat beslissen de vakbondsleden morgen.
Een paar honderd mensen zouden, gekleed in donkere overalls, op de poorten zijn afgelopen, zeggen mensen van de vakbond. Gewapend met zware tangen, branders en een lasaggregaat knipten zij de poort open.
Omdat er al klappen waren gevallen en ook bij andere poorten een sfeer van geweld hing, haalde de Industriebond alle stakers naar het actiecentrum. Werkwillenden konden daardoor weer het terrein op.
Posters maken een praatje door het hek met werkende leden van de “afbouwploeg”. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Afkeuring
Voorzitter Arie Groenevelt van Industriebond FNV stond erbij toen de poort van het Shell-terrein werd geforceerd. Hij spreekt van ‘grof geweld’ en noemt dat ‘onverantwoord’. Industriebond CNV, die niet achter de actie staat, keurt het ingrijpen van Shell ook af.
De directie van Shell ontkent met klem dat er geweld is gebruikt. Er zijn filmbeelden gemaakt, zodat er bewijs is dat de het verwijderen van de blokkade ‘geruisloos’ is verlopen, laat het bedrijf weten aan NRC Handelsblad.
De vakbonden voeren al vijf weken actie voor de invoering van een vijfdaagse werkweek van 35 uur. Op dit moment draait een deel van de medewerkers in de continudienst vier diensten per week. Dat is fysiek te zwaar, zo zeggen de bonden.
Demonstratie van werkwilligen voor het Rotterdamse Stadhuis op de Coolsingel met spandoeken. Foto: Koen Suyk, Nationaal Archief/Anefo
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Protest
De afgelopen dagen nam het interne protest tegen de staking toe. De Ondernemingsraad van Shell staat niet achter de acties.
Voorzitter Ockeloen zegt dat door de staking er straks de banen verloren gaan, waar de vakbonden hard voor lijken te knokken. “Door deze actie gaan we allemaal naar de kelder”, liet hij weten aan het NRC Handelsblad. “Winnaars of verliezers zijn er in deze zaak niet. Er zijn alleen maar verliezers. Maar ik ben er wel zeker van dat Shell de langste adem heeft.”
Gisteren voerden zo’n vijfhonderd werkwilligen actie in het centrum van Rotterdam. Burgemeester Van der Louw kreeg een petitie die ondertekend was door bijna vierduizend medewerkers. Dat komt neer op meer dan de helft van het personeel van Shell Pernis en Moerdijk.
Ook gisteren werden medewerkers van Shell die aan de slag wilden tegengehouden bij de poort. Daarmee gingen de actievoerders in tegen het ultimatum dat Shell had gesteld. Die moesten voor drie uur gistermiddag de eerste werkwillenden weer op het terrein toelaten, zodat de raffinaderij niet helemaal stilgelegd hoefde te worden.
Shell Pomp. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
FNV-voorzitter Wim Kok kan wel rekenen op steun uit binnen- en buitenland. Naast steunbetuigingen van het personeel van bedrijven als Esso, AKZO, Mobil en Hoogovens was er ook steun van buitenlandse vakbonden. Bij het kunstmestbedrijf Albatros (een dochter van Shell en DSM) werd ook het werk neergelegd deze week.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Problemen
De staking bij Shell zorgt ervoor dat andere partijen ook in de problemen raken. Zo dreigt er een benzinetekort aan de pompen te ontstaan, niet alleen in Nederland, maar ook in delen van België en West-Duitsland.
Volgens Shell is het niet mogelijk om de benzineschaarste op te vangen door brandstof vanuit het buitenland te importeren. De oliemaatschappij heeft al een paar tankers, die in Rotterdam niet gelost zouden worden, laten uitwijken naar andere havensteden.
Omdat er geen aardolie wordt verwerkt in Pernis en de oliewinning van de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) gewoon doorgaat, lijkt ook dat bedrijf in de problemen te komen. De NAM onderzocht zelfs al de mogelijkheden om mammoettankers af te huren, waar ruwe olie in zou worden opgeslagen.
Vooral in de transportsector wordt de situatie nijpend. Sommige bedrijven hebben nog maar voor een paar dagen brandstof. Het streekvervoer is al aan het nadenken over noodmaatregelen.
Hoe ging het verder?
In de weken na het beëindigen van de staking bij Shell werd er steeds meer duidelijk over wat nu precies bij de raffinaderij had plaatsgevonden.
Shell had van te voren de politie ingelicht over het openbreken van de blokkade van de poort. De politie antwoordde dat de politie niet zou helpen, maar alleen zou ingrijpen, als de situatie uit de hand zou lopen. Via burgemeester Van der Louw werd ook de FNV op de hoogte gesteld.
Over de werkwillenden was volgens de vakbonden ook nog wel iets te doen. Bij de demonstratie in Rotterdam, zou personeel van de kantoren in Rotterdam en Den Haag zijn geronseld om mee te doen.
Minister Albeda van Sociale Zaken zat ook met de zaak in de maag. Daarom werd advies gevraagd aan de Sociaal-Economische Raad (SER) over een nieuwe stakingscode, die rechten en plichten van niet alleen de stakers, maar ook van de werkwillenden bij een arbeidsconflict regelt.
FNV-voorzitter Wim Kok (de latere premier) vond de SER niet echt de goede partij om zo’n stakingscode op te stellen. Het CNV vond dat geen probleem.
De staking heeft Shell, volgens eigen berekeningen, zo’n 50 miljoen gulden gekost. Het heeft tot 6 oktober 1979 geduurd voordat heel Shell Pernis weer operationeel was.
Ruim een maand later lag er een cao op tafel. CNV, die de actie bij Shell niet ondersteunde, tekende de overeenkomst. FNV deed dat niet. In de stukken werden namelijk geen toezeggingen gedaan over de invoering van de 35-urige werkweek. Toch gold de cao voor alle werknemers.
Werknemers van Shell-Pernis hebben een paar maanden later een eigen vakbond opgericht, uit ontevredenheid met de bestaande bonden. Het ging vooral om de werkwilligen, die dus wel aan het werk wilden, maar niet konden.
In december kwam de Industriebond FNV opnieuw met een voorstel voor een vijfploegen-systeem. Daarover werd weer gesproken, maar het leverde opnieuw niets op. Toch gingen de meeste bedrijven over op het nieuwe systeem. Pas in 1989 ging Shell overstag.
Het bovenstaande verhaal is geschreven voor de Maand van de Geschiedenis van 2018. Het thema van dat jaar is opstand. Centraal in dit verhaal staat de manier waarop een opstand of staking soms op onverwachte manier neergeslagen kan worden.
Bronnen:
De Waarheid – 27-09-1979 – Albatros volgt Shell
Het Vrije Volk – 27-09-1979 – Shellstakers krijgen hulp uit buitenland
NRC Handelsblad – 27-09-1979 – Directie Shell stelt stakers ultimatum
Het Vrije Volk – 28-09-1979 – Staking Shell voorbij: gebogen voor geweld
NRC Handelsblad – 28-09-1979 – Ingreep Shell maakt einde aan staking
Het Parool – 28-09-1979 – FNV-bond blaast staking Shell af
NRC Handelsblad – 29-09-1979 – Regering blij met afloop staking Shell
Trouw – 05-10-1979 – Albeda vraagt SER advies stakingscode
Het Vrije Volk – 09-10-1979 – Shell meldde actie eerst bij de politie
Het Parool – 06-11-1979 – Shell-cao alleen door CNV-bond getekend
Vakbond FNV – De staking bij shell in 1979
Leeuwarder Courant – 21-12-1979 – FNV opnieuw naar Shell met vijf ploegen-eis
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01-10-1979
Verhaalnummer: 204