ROTTERDAM – De stad Rotterdam lijkt het eerste slachtoffer te worden van de diplomatieke ruzie tussen China en Nederland over de bouw van een aantal duikboten voor Taiwan. Uit onvrede over de order aan Rijn-Schelde Verolme (RSV) laat de grootste rederij van China zijn schepen niet langer gebruik maken van de dokken in de haven van Rotterdam. Ook Shell is het slachtoffer van een boycot na de duikbotenaffaire.
Scheepsbouwer RSV wordt zelf ook getroffen door de boycot. Het bedrijf is met de werven van Wilton-Feyenoord en de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM) de grootste partij op de scheepsreparatiemarkt. De boycot zou jaarlijks het werk aan tweehonderd Chinese schepen kunnen schelen.
De directie van de China Ocean Shipping Company laat weten dat het geen loos dreigement is. De lokale directeur Vos, laat in De Volkskrant weten, dat het vrachtschip Xing Ming na een aanvaring op de Westerschelde is uitgeweken naar Hamburg voor reparaties. Het schip heeft de vracht gelost in Rotterdam, daarna wat noodreparaties laten uitvoeren bij wat kleinere werven, om zo naar Duitsland te kunnen varen.
Duikboten
De duikbotenaffaire draait om de Taiwanese order voor twee duikboten uit de Walrus-klasse bij de Rotterdamse scheepswerven van RSV. China ziet Taiwan nog altijd als een afvallige provincie.
De Nederlandse overheid heeft voorlopig toestemming gegeven voor de lucratieve deal (450 miljoen gulden). Door de situatie in de scheepsbouwsbranche zou deze deal RSV voor de komende jaren overeind houden. Mogelijk gaat er ook personeel van RSV naar Taiwan om daar mensen op te leiden.
Onderzeeboot Walrus bij RDM, bij de afbouw in 1985. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Handel
Vooralsnog gaat de import en export van Chinese handel via Rotterdam wel door. Vos zegt in de Volkskrant dat de China National Chartering Corporation, die over alle handel van en naar China gaat, nog niet gereageerd heeft op de duikbotenaffaire.
Rotterdam is tot nu toe de belangrijkste doorvoerhaven voor Chinese goederen, maar volgens Vos is de handel vrij simpel om te leiden via Hamburg of Bremen. Ook uitwijken naar België is een optie.
Shell
Oliebedrijf Shell is ook slachtoffer van de Chinese boycot. Het bedrijf was tot voor kort in verregaande onderhandelingen over de bouw van een smeeroliefabriek in de Chinese provincie Shanxi. Een woordvoerder van de Chinese ambassade maakte vandaag duidelijk dat alle gesprekken zijn stopgezet en dat ‘het onder huidige omstandigheden geen aanbeveling verdient de werkzaamheden voort te zetten’.
Shell wordt extra getroffen omdat vrijwel alle Chinese vliegtuigen gebruik maken van kerosine van Shell. Ook die verkoop zou nu in gevaar komen.
Hoeveel de handelsboycot Shell gaat kosten, kan het oliebedrijf niet zeggen. Verder laat Shell weten het Chinese besluit zeer te betreuren.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Zorgen
Burgemeester Van der Louw van Rotterdam heeft opnieuw zijn zorgen uitgesproken over de gevolgen van de duikbootaffaire. Hij leidde twee jaar geleden nog een Rotterdamse delegatie naar China.
In de aanloop naar de duikbotenorder aan RSV werd Van der Louw nog gevraagd om advies te geven. Hij heeft geadviseerd om af te zien van de order.
Volgens Van der Louw is de werkgelegenheid die de duikbootorder aan Taiwan tijdelijk oplevert minder belangrijk dan het verlies aan werkgelegenheid dat in ons land kan ontstaan door de Chinese boycot.
Volgens het stadsbestuur van Rotterdam zou de Chinese boycot wel eens vijfhonderd banen kunnen kosten in Rotterdam. Het laden en lossen van de Chinese schepen levert in de Rotterdamse haven zo’n 50 tot 60 miljoen euro op.
Stukgoedbedrijven als Müller Thomson, Multi Terminals en Kroonvlag zouden de hardste klappen opvangen. Maar ook bulkgoedondernemingen zoals Graan Elevator Maatschappij en Frans Swarttouw zouden getroffen worden door de boycot.
Hoe ging het verder?
In de dagen daarna dreven de Chinezen de situatie nog verder op de spits. Op 28 januari lekt uit dat China in gesprek is met Antwerpen en Zeebrugge over de verplaatsing van alle handel. Op diezelfde dag komt ook naar buiten dat chemicaliën, bestemd voor China, niet meer via Rotterdam mogen komen.
Van der Louw is achter de schermen druk bezig met lobbyen. Hij schrijft een brief aan zijn Chinese collega in zusterstad Shanghai, waarin hij zijn excuses aanbied voor de duikbotenorder. Ook spreekt hij de hoop uit dat de duikbotenaffaire niet ten koste gaat van de band tussen de twee steden.
De zo gekoesterde stedenband met Shanghai wordt vervolgens door de Chinezen in de ijskast gezet.
Meer Nederlandse bedrijven kregen te horen dat er opdrachten uit China geschrapt werden, zoals Philips en Martinair.
Politieke weerstand
Ook in politiek Den Haag groeit de weerstand tegen de deal. Nederland heeft op papier geen banden met Taiwan, maar wel met de volksrepubliek. Alleen al op dat vlak zou het opmerkelijk zijn dat de overheid de deal laat doorgaan.
De oppositie wordt vooral gevoerd door D66-leider Laurens-Jan Brinkhorst. Een poging vlak voor kerst om de toestemming voor de bouw tegen te houden haalde het niet met een miniem verschil (75-74).
Maar als begin februari duidelijk is wat de gevolgen zijn van de Chinese boycot, gaat het CDA overstag. Er wordt een motie aangenomen waarin het kabinet wordt opgeroepen om af te zien van de RSV-order.
Ambassadelegatie van China en twee journalisten van het Chinese persbureau Nieuw Chinaop de publieke tribune. Foto: Hans van Dijk, Nationaal Archief/Anefo
Die motie wordt niet opgepakt door Van Agt, omdat het ‘te laat zou zijn’. China riep zijn ambassadeur terug uit Nederland en zette de Nederlandse ambassadeur het land uit.
De gevolgen van de duikbotenaffaire zijn aanzienlijk. Premier Van Agt liet later weten dat Nederlandse bedrijven voorlopig achteraan in de rij zouden staan als het ging om Chinese orders. Vooral de scheepsbouwers worden hard geraakt, want bijna vijf jaar komen er geen tot vrijwel geen nieuwe opdrachten binnen. Japanse bedrijven nemen de rol van Nederland over.
Door een grote overcapaciteit in de scheepsbouwbranche, gaat het lange tijd niet goed in de bedrijfstak. Ook met RSV kwam het niet goed. Het bedrijf ging zich in de jaren ’80 steeds meer toeleggen op andere branches, zoals de bouw van centrales en machines. In 1983 werd uitstel van betaling aangevraagd. Het bedrijf had tot dat moment 2,7 miljard gulden aan overheidssteun ontvangen.
Twee jaar na de duikbotenaffaire klopt Taiwan opnieuw aan bij Nederland voor twee duikboten. Dan zegt het kabinet direct nee. Dat zorgt mede voor een verbetering in de verhoudingen tussen China en Nederland. Een jaar later gaat de eerste handelsmissie naar China. Ook de stedenband tussen Rotterdam en Shanghai is inmiddels hersteld.
Kwamen die duikboten er uiteindelijk? Ja, maar dat heeft jaren geduurd. Pas in 1987 werden de Hai Hu en de Hai Lung opgeleverd. Volgens China-deskundige Fred Sengers waren deze schepen in 2019 nog in gebruik.
Bronnen:
De Volkskrant – 20-01-1981 – Rederij mijdt Rotterdamse dokken
Het Vrije Volk – 20-01-1981 – China slaat terug: geen zaken met Shell
Het Vrije Volk – 21-01-1981 – Grote fout
Het Vrije Volk – 22-01-1981 – Niet welkom
Trouw – 22-01-1981 – Opleiding
NRC Handelsblad – 24-01-1981 – Bezoek afgelast op verzoek RSV
De Volkskrant – 27-01-1981 – Breuk met China kost 600 banen
De Volkskrant – 29-01-1981 – China praat met België
Historisch Nieuwsblad – 2019, Fred Sengers – De duikbootaffaire tussen Nederland en China
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 19-01-2021
Verhaalnummer: 156