DEN HAAG – Op het Malieveld in Den Haag hebben vandaag 550.000 mensen actie gevoerd tegen de plaatsing van 48 kruisraketten bij Woensdrecht. Daarmee was het de grootste protestactie die ooit in Nederland is gehouden. Opvallend was de toespraak van Prinses Irene.
Het was een komen en gaan vanmiddag in Den Haag. In totaal waren er 3.000 bussen, tal van treinen, auto’s, fietsen en zelfs boten nodig om iedereen in de residentie te krijgen. In het hele land is geen touringcar meer te krijgen.
Volgens de politie is de betoging en de mars langs het Binnenhof, ondanks de omvang, uitstekend verlopen. Er waren nauwelijks incidenten, zegt de politie. Er zijn wel zestien tegendemonstranten opgepakt, die de betoging wilde verstoren. Onder hen waren enkele rechts-extremisten die de Hitler-groet brachten.
Begin van de tocht van het Malieveld naar het Binnenhof; spandoek “Belubber de kruisraket”. Foto: Rob Bogaert, Nationaal Archief/Anefo
Opbouw
De eerste mensen op het Malieveld verschenen om zeven uur vanmorgen. Het waren de paar honderd medewerkers van het organiserende Komitee Kruisraketten Nee.
Het podium was toen al opgesteld. Langs de zijkant van het veld staan de kraampjes van politieke partijen, vakbonden en andere actiegroepen die zich bij deze actie hebben aangesloten.
Bij het tweede demonstratieterrein, bij het Zuiderpark, arriveerden een paar uur later de eerste bussen. Ironisch genoeg ging het om de bussen uit Woensdrecht, de plaats waar de omstreden kruisraketten moeten komen. Vijf bussen hebben de reis vanuit het Brabantse dorp gemaakt.
Een gemeenteraadslid uit het dorpje liet aan Het Vrije Volk weten dat het niet alleen om hen gaat. “We willen ook niet dat die raketten elders in Nederland worden geplaatst”.
Demonstranten met kruisraketten als muts op het Malieveld. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo
Drukte
De drukte werd echt merkbaar tegen tien uur. Treinen met demonstranten uit Groningen en Friesland waren dan al uren onderweg. Ondanks de ambtenarenactie tegen een loonkorting van 3,5 procent (NS-personeel en agenten droegen vandaag speciale actie-buttons) werden er vandaag toch extra treinen ingezet.
Op de stations in Leiden, Amsterdam en Utrecht stonden grote groepen mensen te wachten om met de trein naar Den Haag te kunnen. De treinen zelf zaten dan al bomvol. Vanuit Delft kwamen de demonstranten per boot naar Den Haag.
Alle mensen schuifelden voetje voor voetje naar het Malieveld. En daar is het vol. Zo vol heeft niemand het er ooit gezien.
Het Malieveld is rond het middaguur één grote mensenmassa. Dan zijn er –naar schatting- nog 70.000 mensen onderweg richting Den Haag.
(Het artikel gaat verder onder deze advertentie)
Verrassingsoptreden Prinses Irene
Veel mensen konden nauwelijks iets zien, omdat de afstand naar het podium op het Malieveld veel te groot was. Maar via de vele radiootjes die de mensen bij zich hadden, werd duidelijk dat ook prinses Irene een toespraak heeft gehouden. Zij deelde haar bezorgdheid over de plaatsing van de kruisraketten en de wapenwedloop tussen de Verenigde Staten en de Sovjetunie.
“We hebben wapens gemaakt waardoor we aan de rand van de afgrond staan. We kunnen geen fout meer maken, anders wordt de hele wereld vernietigd.” (Irene van Lippe-Bieserfeld)
Omdat zij geen lid meer is van het koninklijk huis, kon zij deze politieke uitspraken ook doen, was de uitleg van premier Lubbers. Ook oud-premier Den Uyl hield een toespraak.
Tevredenheid
De organisatie van Komitee Kruisraketten Nee was uitermate tevreden over het verloop van de betoging. Er zijn nog plannen om een onofficieel referendum te houden onder de bevolking, maar wanneer dat zal zijn is nog niet bekend.
Regeringspartij CDA noemde de demonstratie “een indrukwekkend signaal”. Een andere regeringspartij, de VVD, was minder onder de indruk. Kamerlid Joris Voorhoeve noemde de actie in de Telegraaf ‘eenzijdig en geen bijdrage leveren aan de oplossing van het probleem van de kernbewapening.’
Demonstranten in het Zuiderpark met spandoek “Liever een Rus in mijn bed dan een kruisraket”. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
In totaal hebben in de afgelopen twee weekenden in Europese steden meer dan drie miljoen mensen actie gevoerd tegen de Russisch-Amerikaanse wapenwedloop.
Premier Lubbers was ook onder de indruk van de grootste demonstratie uit de Nederlandse geschiedenis. Maar in een reactie op televisie benadrukte hij dat niet de grootte van een betoging, maar de verhoudingen in de Tweede Kamer uiteindelijk de doorslag moeten geven.
Hoe ging het verder?
De actie tegen kruisraketten op het Malieveld is nog altijd de grootste demonstratie die ooit ons land is gehouden.
Een jaar later kwam het Komitee Kruisraketten Nee met een petitie tegen de plaatsing van de kruisraketten. Een jaar na de actie op het Malieveld wordt 3,7 miljoen handtekeningen tegen de plaatsing van de raketten overhandigd aan premier Lubbers.
Affiche Komitee Kruisraketten Nee
Het kabinet stemde alsnog in met de plaatsing van de raketten, weliswaar met twee jaar uitstel. Nederland zou kruisraketten plaatsen als de Sovjet-Unie op 1 november 1985 meer dan 378 SS-20-kernraketten zou hebben gestationeerd.
Het uitstel zorgde er wel voor dat de raketten uiteindelijk niet werden geplaatst. Er kwam een doorbraak in de onderhandelingen over de wapenwedloop. Daardoor werd de grens van 378 kernraketten niet gehaald.
Het bovenstaande verhaal maakt deel uit van de serie verhalen uit de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van dit jaar is Opstand.
Bronnen:
Het Vrije Volk – 31-10-1983 – De laatste bus kwam om kwart voor drie
De Telegraaf – 31-10-1983 – Vredesmars houdt politici verdeeld
NRC Handelsblad – 31-10-1983 – Vredesberaad richt zich op krachtmeting met CDA
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01-10-2018
Verhaalnummer: 226