LEIDEN – Meerdere huizenblokken in Leiden zijn weggevaagd door een explosie op een schip met buskruit. Volgens de eerste berichten zijn er tientallen doden, mogelijk zelfs meer dan honderd. Ook honderden woningen zijn verwoest of zwaar beschadigd.
Op het schip, dat bijna 18.000 kilo buskruit vervoerde, was rond kwart over vier eerst een kleine ontploffing. Daarna volgde een veel grotere explosie, die tot in Den Haag te horen was.
Het schip Delfs Welvaren, was onderweg van Haarlem naar Delft en lag aangemeerd aan de Steenschuur, de gracht waar de explosie plaatsvond.
Reddingswerkzaamheden
Meteen na de klap kwam de hulpverlening op gang. Op sommige plekken zijn mensen onder het puin vandaan gehaald, maar voor veel slachtoffers kwam de hulp te laat.
Onder de vermisten zijn twee hoogleraren van de Universiteit van Leiden. Het gaat om Jean Luzac, die ook uitgever is van de Gazette de Leyde, en Adriaan Kluit.
Een bijkomend probleem voor de hulpverleners is dat veel ramptoeristen een kijkje willen nemen bij het getroffen gebied. Ook zijn spullen gestolen uit de puinhopen. De gemeente weert daarom ongenode gasten en laat alleen eigenaren van één van de panden toe of mensen die meehelpen met opruimen.
De ravage in het centrum van Leiden is gigantisch. Meerdere huizenblokken zijn compleet verdwenen. Zo is de Katholieke schuilkerk volledig verwoest. Het gaat waarschijnlijk nog weken duren voordat het puin is geruimd.
Lodewijk Napoleon
Koning Lodewijk Napoleon was al een paar uur na de explosie ter plaatse. Hoe lang hij in Leiden blijft is niet duidelijk. Hij heeft een deel van het leger de opdracht gegeven om te helpen bij de opruimwerkzaamheden.
Of er ook financiële hulp komt voor de stad Leiden en de getroffen burgers is nog niet bekend.
Oorzaak
Over de oorzaak van de ontploffing is nog niet veel duidelijk. Volgens ooggetuigen werd aan boord van het schip gekookt. Op het dek was een emmertje met geschilde aardappelen gezien. Ook hadden mensen gebakken schelvis geroken.
Veel mensen wijzen naar Adam van Schie, de schipper, maar hij zou niet op het schip zijn geweest. Aan boord waren wel twee zoons van Van Schie en een knecht.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Schuldvraag
Inmiddels rijst ook de vraag wat het kruitschip in Leiden deed. Waarom lag het midden tussen de huizen?
Volgens de plaatselijke verordening is het vervoeren van buskruit per schip niet verboden binnen een stad, zolang de opslag maar buiten de bebouwde kom ligt.
Wel is het bij legertransporten gebruikelijk dat de lading wordt bedekt met brandwerende kleden en dat de luiken worden gesloten, maar dat was niet het geval. Ook is het verplicht om professionele begeleiders aan boord te hebben, maar dat was niet het geval. De regels over het vervoeren van buskruit zijn overigens niet wettelijk vastgelegd.
Hoe ging het verder?
Het totaal aantal slachtoffers is nooit duidelijk geworden. Dat ligt ergens tussen de 154 en 165. Ook stonden sommige namen tweemaal op de lijst. Het identificeren van de slachtoffers was een bijzonder lastige klus, omdat de technologie lang niet zo ver ontwikkeld was als nu. Vaak werden kledingstukken, juwelen, horloges of riemgespen gebruikt om slachtoffers te identificeren.
Koning Lodewijk Napoleon ontpopte zich als een betrokken en medelevende vorst. Niet alleen gaf hij soldaten de opdracht mee te helpen bij het puinruimen, ook stelde hij 30.000 gulden uit zijn privévermogen beschikbaar voor een rampenfonds. Verder hoefden inwoners van Leiden de eerstkomende tien jaar geen (of minder) belasting te betalen.
Ook de schuldvraag is nooit opgelost. Dat Adam van Schie niet aan boord was, is duidelijk. Of hij het transport beter had moeten faciliteren (hij liet het onder andere over aan zijn onervaren zoon en zijn gehandicapte broertje) is natuurlijk wel een vraag die blijft staan.
Uiteindelijk wordt de zaak geseponeerd, omdat alles rondom buskruit ‘staatsgeheim’ is.
Bronnen:
Wikipedia – Leidse buskruitramp
Universiteit Leiden – Nieuwe feiten over de Leidse buskruitramp
Universiteit Leiden – Een fataal evenement (Arti Ponsen)
Koninklijke Bibliotheek – De Leidse buskruitramp
Tekst: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01 oktober 2017
Verhaalnummer: 25