DEN HAAG – Een enorme brand heeft vanavond het Gebouw van Kunsten en Wetenschappen grotendeels in de as gelegd. De vuurzee was zo groot, dat de gloed van de vlammen tot in Voorburg, Rijswijk en Wassenaar te zien was.
Bioscoopjournaal 1964 -52. Polygoon, Open Beelden. Licentie: Creative-Commons
Het vuur in het theater- en concertgebouw ontstond rond kwart over zeven ‘s avonds. Het vuur verspreidde zich zo snel, dat de brandweerlieden die als eerste naar binnen gingen, uiteindelijk gered moesten worden, omdat ze ingesloten waren door het vuur.
Omstanders hoorden harde klappen, waarschijnlijk afkomstig van de houten binten in het dak. Korte tijd later stortte het dak in, op de plek waar de ingesloten brandweerlieden hebben gestaan. Uiteindelijk is niemand gewond geraakt.
Zeker zeventig brandweerlieden uit de hele omgeving hebben meegeholpen bij het bestrijden van de brand. Het publiek werd op grote afstand gehouden, omdat de angst bestond dat een gevel om zou vallen, in de richting van de straat. Uiteindelijk kwamen er alleen wat stenen naar beneden.
Vrijwilligers hebben geholpen om het huis van de conciërge, dat ernaast staat, te ontruimen. Al het meubilair werd op straat gezet. Andere omliggende panden werden door de brandweer nat gehouden.
Na twee uur was het vuur over zijn hoogtepunt heen. Weer een uur later was er alleen nog maar een rokende puinhoop over.
Gebouw voor kunsten en wetenschappen in Den Haag na de brand, de gevel. Fotograaf: Joop van Bilsen, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Nieuwsgierigen
De brand in het ‘K en W’, zoals het gebouw in Den Haag meestal wordt genoemd, trok tienduizenden nieuwsgierigen. Ze stonden langs de Zwarteweg toe te kijken hoe de brandweer het werk deed.
De brand trok niet alleen de gewone inwoners van Den Haag. Ook premier Marijnen, burgemeester Kolfschoten van Den Haag en de nieuwe eigenaar van het pand, dhr. Zwolsman, stonden toe te kijken. Volgens Zwolsman is het pand verzekerd tegen brand. De schade wordt geschat op zeker twee miljoen gulden.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Ontstaan
Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend, maar met brandstichting wordt serieus rekening gehouden. Volgens de politie heeft een man zich gemeld bij de politie, met de mededeling dat hij een paar dagen daarvoor een dreigtelegram naar de regering had gestuurd.
In dat telegram zou staan, dat het Concertgebouw in Amsterdam en K en W in Den Haag in brand moesten worden gestoken. Aanleiding voor het dreigement is de poging van het kabinet om de televisie-uitzendingen vanaf het REM-eiland op de Noordzee tegen te houden.
Er wordt nu onderzocht of er een telegram is verstuurd en wat er in staat. Het Concertgebouw wordt extra bewaakt.
Aan de andere kant zijn er de laatste tijd meer problemen geweest bij K en W. Het Vrije Volk noemt het pand ‘bouwvallig’ en somt wat ongelukjes van de laatste jaren op.
“Een kroonluchter in de hal is gevallen. Herhaaldelijk zijn er mensen door de vloer en door stoelen gezakt. Het is zelfs voorgekomen dat in de pauze van een concert stoelleuningen met een paar spijkers op hun plaats moesten worden vastgezet. Dit jaar tuimelde een bediende van het Residentie-orkest in de orkestbak, nadat enkele balken van het toneel erboven het hadden begeven” (Vrije Volk, 19-12-1964)
Het vuur is waarschijnlijk ontstaan in de kap boven de foyer, maar onderzoek van de brandweer en politie moet daar meer duidelijkheid over geven. In het pand stonden flessen met butaan of propaan opgeslagen.
Gebouw voor kunsten en wetenschappen in Den Haag na de brand, symbool van het einde. Fotograaf: Joop van Bilsen, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Al maanden leeg
Het gebouw was de afgelopen maanden niet in gebruik. Eigenaar Zwolsman wilde het pand verbouwen, maar zat nog te wachten op de nodige vergunningen. Toch was een deel van de zaal al aangepakt en zijn kleinere klussen uitgevoerd.
Voor volgende week, op Eerste Kerstdag, stond de eerste opvoering van de Snip en Snap-revue gepland. Medewerkers waren de hele dag bezig geweest met de voorbereidende werkzaamheden.
Volgens producent René Sleeswijk is de kans dat de show nog doorgaat, op welke locatie dan ook, minimaal.
“De schade voor ons bedrijf is groot. Alle decors zijn in rook opgegaan en ook mijn dure technische apparatuur, de geluids- in lichtinstallaties zijn vernield. Bovendien zijn de muziekbanden weg, alles moet opnieuw worden opgenomen”, (René Sleeswijk, Telegraaf, 21-12-1964)
Sleeswijk schat de schade op ongeveer 150.000 gulden, maar omdat de apparatuur grotendeels is ontwikkeld door het eigen personeel, is die eigenlijk onbetaalbaar en bijzonder moeilijk te vervangen.
Het is niet voor het eerst dat er problemen zijn rondom Snip en Snap-voorstellingen in K en W. In 1962 brak er brand uit tijdens een voorstelling op kerstavond. Toen was er brand in een stoomketel. De brand was snel geblust, maar de brandlucht was zo sterk, dat tientallen mensen de zaal verlieten.
Hoe ging het verder?
Zwolsman was goed verzekerd, zo bleek een maand later. Het pand was voor ongeveer 8 miljoen gulden verzekerd.
De oorzaak van de brand zou nooit opgehelderd worden. Brandstichting werd uitgesloten. Ook het verhaal over het ‘dreigtelegram’ werd nooit opgehelderd. Mensen die een explosie hadden gehoord, vlak na het ontstaan van de brand, hadden zich vergist, zei de politie. Mogelijk was er iets ingestort.
De brandweer is ruim een week na de brand zelfs nog bezig geweest met nabluswerkzaamheden. In het puin laaide op 27 december het vuur zelfs weer even op.
De Revue van Snip en Snap kwam er uiteindelijk alsnog. Minder dan een maand na de geplande datum, werd in de Stadschouwburg in Utrecht alsnog ‘Samen uit’ opgevoerd, met opnieuw opgebouwde decors. Onder de optredende artiesten waren Mieke Telkamp en Tobi Rix, die bij de brand veel van zijn herkenbare toeters was verloren.
Zwolsman kwam binnen een paar maanden met het plan om het circusgebouw in Scheveningen om te bouwen tot theater met 1700 stoelen. In de jaren ’90 wordt dat pand opgekocht door Joop van der Ende voor 1 gulden.
Bronnen:
“Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad”. Rotterdam, 19-12-1964, p. 1
“De Telegraaf”. Amsterdam, 19-12-1964, p. 1
“Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad”. Rotterdam, 21-12-1964, p. 1
“De Telegraaf”. Amsterdam, 21-12-1964, p. 1
Wikipedia – Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen (Den Haag)
Tekst: Dave Datema mmv Rob Vermeulen
Gepubliceerd op: 01 oktober 2017
Verhaalnummer: 38