Japanse keizer krijgt geen warm welkom

ROTTERDAM/DEN HAAG – De Japanse keizer Hirohito is aan zijn omstreden bezoek aan ons land begonnen. Dat ging – zoals verwacht – niet zonder protesten. Tijdens een autorit van Rotterdam naar Den Haag gooide een man een voorwerp naar de auto van de keizer. Verder kreeg de keizer vooral veel boegeroep van mensen te horen.

Het zeer omstreden privébezoek van Hirohito houdt een groot deel van Nederland al maanden in zijn greep. Vandaag bracht Hirohito een bezoek aan Den Haag en Rotterdam.

Veel mensen houden de keizer nog altijd verantwoordelijk voor de misstanden tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Japanse leger.

Demonstranten voor Huis ten Bosch, Fotograaf: Rob Mieremet, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

Niet welkom

Den Haag stond Hirohito niet bepaald met open armen op te wachten. De keizer kreeg boegeroep te horen, boze automobilisten claxonneerden en mensen langs de aanrijroute hadden de vlag halfstok gehangen.

Tussen Rijswijk en Den Haag gooide iemand een voorwerp naar de keizerlijke auto. Aanvankelijk leek het te gaan om een steen, maar het bleek een deel van een thermosfles te zijn. In de kogelvrije voorruit ontstond een grote ster.

“Drie getuigen hebben tegenover de politie verklaard dat zij een man van 40 tot 50 jaar met iets zagen gooien. Enkele anderen hebben een projectiel door de lucht zien vliegen. De resten – stukjes glas van een thermosfles – zijn later op straat gevonden.”
(Vrije Volk, 09-10-1971)

Euromast

Zoveel rustiger ging het bij het bezoek van de keizer aan Rotterdam. De keizer kwam, met zijn stoet van zwarte auto’s, rond half vier aan bij de Euromast. Daar werd hij ontvangen door de Rotterdamse burgemeester Thomassen. Toeschouwers waren er nauwelijks.

Uit handen van het negenjarige zoontje van locoburgemeester Vos kreeg Hirohito een bloemetje aangeboden. Boven in de Euromast kreeg de keizer een rondleiding van de burgemeester, medewerkers van de Euromast en directeur Posthuma van het havenbedrijf.

“De kleine gebogen keizer knikte steeds weer geïnteresseerd en keek af en toe door het verrekijkertje dat hij zelf had meegebracht. Ook toen hij van de burgemeester een grote platenatlas kreeg aangeboden hield hij die kijker in beide handen vast.”
(Vrije Volk, 09-10-1971)

Voorafgaand aan het bezoek van de keizer is elk hoekje en gaatje van de Euromast geïnspecteerd. In de afgelopen dagen is er tot drie maal toe een bommelding binnengekomen bij de Euromast. Ook werd het bezoek van de keizer woensdag gerepeteerd in Rotterdam.

Dat burgemeester Thomassen bij het bezoek aanwezig was, is niet vanzelfsprekend. Zijn Amsterdamse collega Samkalden heeft besloten om afwezig te blijven, als Hirohito morgenmiddag dierentuin Artis bezoekt.

(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)

Omstreden

De protesten komen zeker niet als een verrassing. Al bij de aankondiging voor het bezoek, in februari, zorgde het nieuws voor een golf aan protest. Maar, zo werd aangegeven vanuit Tokyo, het zou gaan om een particulier bezoek en niet om een officieel staatsbezoek, zoals wel het geval was in België, Groot-Brittannië en West-Duitsland.

Maar gezien de historie tussen Japan en Nederland en de ‘heersende sentimenten na de Pacific-oorlog’, was een officieel staatsbezoek niet wenselijk, liet een woordvoerder van de keizer weten.

Hirohito wordt door een groot deel van de Nederlandse bevolking nog altijd gezien als een oorlogsmisdadiger. Tijdens de Tweede Wereldoorlog had hij het ‘goddelijk gezag’, volgens de Japanse grondwet. De rol van de keizer tijdens de oorlog is nooit officieel onderzocht. Veel Nederlanders verloren het leven bij de bouw van de beruchte ‘dodenspoorweg’ tussen Birma en Thailand.

Toenmalig premier De Jong had begrip voor alle protesten (ook uit de Tweede Kamer) tegen het bezoek van Hirohito. Maar omdat de Japanse regering excuses had aangeboden voor de misdaden tegenover gevangenen in de oorlog, ‘moest het bezoek gewoon doorgaan’. De Jong diende zelf in de marine in de Tweede Wereldoorlog en had na de bevrijding de situatie in de Japanse gevangeniskampen van dichtbij gezien.

Protest

Cabaretier Wim Kan, die zelf ook in een ‘Jappenkamp’ had gezeten, werd het gezicht van de protesten tegen de komst van Hirohito.

Kan had vorig jaar na het 25-jarig jubileum al een nummer geschreven over de Japanse wreedheden bij de bouw van de Birma-spoorlijn. Het nummer, ‘Er leven haast geen mensen meer die ’t kunnen navertellen’, was te zien in het televisieprogramma Achter het Nieuws.

Een maand geleden stuurde Kan een protestbrief naar de nieuwe premier Biesheuvel. In de brief noemt hij het bezoek van Hirohito ‘totaal onverteerbaar’. Een van de redenen die hij aanhaalt is dat er van een privébezoek nauwelijks meer sprake was. Hirohito krijgt morgen tóch een diner met Koningin Juliana en slaapt dit weekend tóch in Huis ten Bosch.

Dat Hirohito om economische redenen niet geweigerd kon worden, vond de cabaretier nog te billijken, maar dat hij met de Koningin gaat eten, gaat er bij hem niet in. Hij stelde voor om het bezoek van Hirohito in ieder geval drie jaar uit te stellen, voordat duidelijk was wat de rol was van Hirohito in de Tweede Wereldoorlog.

Amsterdam

Morgenmiddag staat er nog een bezoek aan Amsterdam op het programma. De Keizer, die een groot liefhebber is van het leven in de zee, brengt onder meer een bezoek aan Artis dat voor een deel dicht gaat.

Daarna volgt er nog een lunch op Paleis Soestdijk met Koningin Juliana. Ook ontvangt Hirohito op Huis ten Bosch de Nederlandse zeebiologen Vervoort en Holsuis.

Wim Kan hoopte dat hij morgen zijn dagboek over het werk aan de Birma-spoorweg aan de Keizer mocht overhandigen, maar die kans lijkt bijzonder klein. De opperceremoniemeester van de Keizer, Shigenobu Shima, was niet op de hoogte van de wens van de cabaretier. “Maar als iemand mij dat boek wil overhandigen zal ik het lezen. Als ik het geschikt acht voor de keizer zal ik het onder zijn aandacht brengen”, aldus Shima.

Hoe ging het verder?

Ook in Amsterdam kon Hirohito niet op een warm welkom rekenen. Er werden teksten gekalkt op gebouwen (die op tijd verwijderd waren voordat de Keizer het kon zien) en er waren veel boegeroepen en niet-vriendelijke spandoeken.

Bij Artis probeerde iemand de keizer nog aan te vallen, maar die werd door agenten tegengehouden. Bij het Okura-hotel, waar de Rotterdamse burgemeester nog aanwezig was, werden Japanse vlaggetjes verbrand.

Ook bij het huis van Premier Biesheuvel was het onrustig. In de nacht van zaterdag op zondag werden ruiten ingegooid, tot grote ergernis van mevrouw Biesheuvel. Ze schreef een open brief naar de media, gericht aan Wim Kan:

“Wanneer u de volgende keer weer oproept tot rebellie, wilt u dan uw helpers vragen om de ruiten NIET op zondag in te gooien. Dit is zo’n vervelende dag voor een huisvrouw, weet u.”
(Mevrouw Biesheuvel, diverse media, 11-10-1971)

Wim Kan zelf sloot zijn protest af door te melden dat hij en zijn vrouw Corrie Vonk hun Oost Azië-verzetssterren bij het afval zouden gooien. Ze hadden er geen behoefte meer aan, na het bezoek van de Keizer. Hij noemt het onherstelbaar dat de Nederlandse regering de Japanse keizer heeft laten weten dat hij welkom was.

De tweede aflevering van de Podcast van Dag van Toen ging grotendeels over het bezoek van Hirohito aan Nederland.