DEN HAAG – Honderden vrouwen hebben vanmiddag het verbod van de Haagse burgemeester om actie te voeren voor de invoering van gelijke rechten voor de vrouw op slinkse wijze genegeerd. Er was een ‘stille betoging’ op het Binnenhof, voor het begin van de Algemene Beschouwingen, maar van een echte demonstratie was geen sprake.
De vrouwenrechtenactivisten wilden de dag na de Troonrede nog een keer de aandacht vestigen op hun strijd voor de grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw en met name de invoering van het vrouwenkiesrecht.
Burgemeester Herman van Karnebeek van Den Haag. Foto: Wikimedia
Maar Burgemeester Van Karnebeek gaf geen toestemming voor een demonstratie op of rond het Binnenhof. Volgens de burgemeester zouden ‘de heren van de Tweede Kamer het zo onaangenaam vinden, als zij niet onbemerkt aan het werk konden gaan.’
Op een verzoek om de actie op een andere plek te mogen houden, kwam geen reactie van de gemeente.
De oplossing kwam van de politie. De hoofdcommissaris liet weten dat de vrouwen werd toegestaan om het Binnenhof over te steken, om aan de andere kant meteen weer te vertrekken.
Verzameld
Aan het begin van de middag kwamen er zo’n driehonderd vrouwen bij elkaar in het restaurant van Hotel De Twee Steden, niet ver van het Binnenhof.
Na een toespraak gingen de vrouwen in hele kleine groepjes richting het Binnenhof, om daar toch een soort van mars voor gelijke rechten te houden. Onder de aanwezigen waren bekende voorvechters voor vrouwenrechten als Wilhelmina Drucker, Josephine Baerveldt-Haver, Henriette Verwey en Annete Versluys-Poelman.
“De leidsters zorgden voor eenige meters tusschenruimte tusschen elke groep. De politie hield langs de gebouwen de paar honderd nieuwsgierigen op een afstand en liet de dames langs de Binnenhofsgebouwen en achter de Ridderzaal om wandelen. Groepjes Kamerleden zagen aan den ingang van het Kamergebouw en voor de vensters de dames voorbijtrekken”
(Tilburgsche Courant, 18-09-1913)
Wilhelmina Drucker, Wikimedia, Atria
Hoeveel vrouwen er meeliepen is niet duidelijk. Het getal moet ergens tussen de driehonderd en duizend liggen. In totaal staken er 47 groepen het Binnenhof over.
Door de demonstranten werd niet gesproken. Wel droegen sommige vrouwen een witte sjerp met daarop de tekst ‘Grondwettelijke gelijkstelling van man en vrouw’ en een zwart-witte strik. Ook reden er auto’s door de stad met dit soort teksten.
Voorafgaand aan de bijeenkomst had Wilhelmina Drucker al een kort gesprek gehad met minister Cort van der Linden van Binnenlandse Zaken. Hij kreeg een petitie met de eisen van de vrouwen. Hij verwees naar de troonrede, waar gisteren al wat toezeggingen over de kieswet werden gedaan.
Wilhelmina zei tijdens de troontrede dat er een grondwetsherziening aankwam ‘om te komen tot algemeen kiesrecht en wegneming van de belemmeringen voor vrouwenkiesrecht.’ En dat was voor het eerst.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Troonrede
Gisteravond kwamen de vrouwen ook al bij elkaar om de Troonrede te bespreken. Ondanks de historische woorden van Koningin Wilhelmina was er vooral veel onvrede over de aanloop naar de verkiezingen van deze zomer. Toen deden veel (uitsluitend mannelijke) politici beloftes over de invoering van het vrouwenkiesrecht, zonder concreet te worden.
Op dit moment heeft 65 procent van de mannen kiesrecht. Er staat nu nog wettelijk vastgesteld dat een stemmer belasting moet betalen, spaargeld moet bezitten, een examen moet hebben of een bepaald loon moet krijgen. Vrouwen zijn sowieso uitgesteld van het kiesrecht.
In de troonrede werd weliswaar gezegd dat de kieswet weer op de schop moet. Maar de vrouwen zijn bang dat de politiek dusdanig verdeeld is dat het nog jaren kan gaan duren voordat het vrouwenkiesrecht is ingevoerd.
Hoe ging het verder:
Het duurde nog wel even voordat de ‘grondwettelijke gelijkstelling tussen man en vrouw’ geregeld was. Pas in 1922, dus bijna tien jaar later, mochten ook vrouwen voor het eerst naar de stembus.
De kieswet werd wel binnen een paar jaar aangepast. Het grootste verschil is dat alle mannen van boven de 25 jaar mochten stemmen. Ook was er het passief kiesrecht. Dat hield in dat er op vrouwen gestemd kon worden, maar dat vrouwen zelf niet mochten stemmen.
Vrouwen waren dus alsnog afhankelijk van mannen voor een plek in de volksvertegenwoordiging. Slechts één vrouw haalde de Tweede Kamer in 1917, Suze Groeneweg en dat was ook nog eens op basis van de plek op de kieslijst in plaats van het aantal voorkeurstemmen.
Maar in 1922 mochten vrouwen voor het eerst ook zelf stemmen. Dat gold ook voor Koningin Wilhelmina, die daarvoor dus geen stemrecht had.
Het bovenstaande verhaal maakt deel uit van de serie verhalen van de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema dit jaar is Opstand. In dit verhaal komen vrouwen in opstand voor eigen rechten en laten ze zich niet tegenhouden. En zeker niet door mannen.
Bronnen:
Leeuwarder Courant – 18-09-1913 – Vrouwenbetooging in Den Haag
Haagsche Courant – 18-09-1913 – De betooging voor Vrouwenkiesrecht
Rotterdamsch nieuwsblad – 18-09-1913 – Binnenland
Bataavsch nieuwsblad – 19-09-1913 – Betooging Vrouwenkiesrecht
Stichting Wilhelmina Drucker Fundatie – Stille betooging Den Haag
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01-10-2018
Verhaalnummer: 214