Den Haag – Een protestactie voor betere arbeidsomstandigheden in het Haagse Theater Verkade is vanavond volledig uit de hand gelopen. Actievoerders die tijdens een voorstelling in de theaterzaal hun ongenoegen uitten werden geslagen door de rest van het publiek. Vervolgens werden de demonstranten ook nog eens aangehouden door de politie.
De staking van de toneelspelers is zes dagen geleden begonnen, nadat gesprekken die twee jaar duurden niets hadden opgeleverd. De artiesten eisen van de toneeldirecties een minimumsalaris van 120 gulden, een verblijfskostenvergoeding van 8 gulden per dag en een pensioenfonds. Vooral het laatste punt levert veel weerstand op bij de werkgevers, de theaterdirecteuren.
In sommige theaters zijn de afgelopen dagen voorstellingen geschrapt, omdat er geen acteurs voorhanden zijn. In andere theaters gaan de voorstellingen wel door, omdat de theaterdirecteuren hard optreden.
Voorafgaand aan de voorstelling in het Theater Verkade sprak vanavond directeur Cor van der Lugt het publiek toe. Hij waarschuwde dat er mogelijk pamfletten door de zaal gegooid konden worden. Mensen konden maar beter rustig blijven.
Herengracht13, Theater Verkade in Den Haag. Foto: Beeldbank Haagse Gemeente.
Rumoerige komedie
Op het programma stond de komedie ‘Meneer Parabel en zijn keukenmeisje’ van het Hofstad-toneel. Een van de actrices van deze groep, mevrouw Duymaer van Twist, verving een stakende actrice. Iemand in het publiek was daarvan op de hoogte en maakte de vervangster uit voor ‘onderkruipster’. Agenten, in de zaal aanwezig, grepen meteen in en zette de man de zaal uit.
Maar daarmee was het niet voorbij. Andere staking-sympathisanten lieten van zich horen en de eerste pamfletten vlogen door de zaal. De politie zette daarop nog meer mensen de zaal uit.
Matpartij
Theaterdirecteur Van der Lugt betrad daarna voor de tweede keer het podium. Eensgezind liet het publiek weten dat de groep moest ‘doorspelen’, gevolgd door een staande ovatie aan de directeur.
Na enkele minuten ging het weer mis. Weer werd er geroepen en vlogen de pamfletten door de zaal. Maar dit keer ging het publiek zich ermee bemoeien.
“Er werden kleeren stuk gereten; oogen werden blauw geslagen; sommigen liepen bloedende verwondingen op; in de vestibule, waarheen zich de strijd verplaatste werden ruiten ingedrukt. De politie moest de slachtoffers onder haar bescherming nemen”
(Algemeen Handelsblad – 11-01-1920)
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
‘Doorspelen’
Voor een derde keer betrad Van der Lugt het podium. Opnieuw kreeg hij een staande ovatie. De aanwezigen waren nog steeds van mening dat de acteurs moesten ‘doorspelen’. Ook de hoofdinspecteur van de politie nam daarna het woord. Hij waarschuwde dat de volgende mensen die probeerden de orde te verstoren niet alleen opgepakt zouden worden, maar ook een proces-verbaal zouden krijgen.
Maar binnen vijf minuten ging het weer mis. Van der Lugt, die ook een rol speelde in de voorstelling, kwam het podium op. Vervolgens vroegen meerdere mannen in het publiek de aandacht: “Mijnheer de directeur, ik vraag het woord”.
Maar ze kregen geen gelegenheid om het woord te voeren, want ze kregen meteen klappen van het publiek. Weer werden mensen aangehouden en afgevoerd. Meerdere bezoekers die niets met actie te maken hadden, gingen inmiddels naar huis.
De directeur drukte de achterblijvers op het hart om geen geweld meer te gebruiken in de zaal. Dat gebeurde ook niet meer. Het bleef verder rustig.
Aanhoudingen
Volgens de politie zijn tijdens en na de voorstelling zo’n twaalf mensen opgepakt. Het zou gaan om ‘betaalde propagandisten’, volgens Van der Lugt.
“Twaalf belhamels, geen toneelspelers, maar betaalde propagandisten en beter bekend bij de politie dan bij het schouwburgpubliek, zijn in een der politiebureaux opgeborgen.”
(Algemeen Handelsblad – 11-01-1920)
De Nederlandse Toneel Verbond (NTV) ontkent dat de actievoerders zijn betaald om hun ongenoegen te uiten. Ook wijzen ze erop dat het niet de actievoerders geweest zijn, maar het normale publiek, die de ongeregeldheden in het theater hebben veroorzaakt.
Verder verbaast de NTV zich over het feit dat een dag voor de uit de hand gelopen voorstelling er maar twee kaartjes waren verkocht. Toch zat de zaal bomvol, toen de voorstelling begon.
Tegen de arrestanten is proces-verbaal opgemaakt voor ordeverstoring. Het gaat onder anderen om een man van de gemeentereiniging, een notoire fietsendief en wat marktkooplui. De politie liet weten dat ze van te voren op de hoogte waren van de plannen om aandacht te vragen voor de stakende acteurs. Dat is ook de reden dat de politie in groten getale aanwezig was.
Of er ook arrestaties zijn verricht onder de knokkende theater-bezoekers, is niet bekend.
Hoe ging het verder?
Of er sprake was van een opzet door theaterdirecteur Van der Lugt is nooit helemaal duidelijk geworden, maar sommige (linkse) media waren daar wel van overtuigd.
Het neemt niet weg dat de staking uiteindelijk alsnog doorging. Pas eind mei 1920 werd de staking beëindigd. Het belangrijkste punt, het pensioen, werd niet binnengehaald.
Bronnen:
Wanordelijkheden in het Theater Verkade. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 11-01-1920.
De relletjes in het Theater Verkade.”. “Nieuwe Rotterdamsche Courant“. Rotterdam, 12-01-1920.
Wanordelijkheden in het Theater.Verkade. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 12-01-1920.
Joosje Lakmaker, Hollands populairste actice – Esther De Boer-van Rijk (Wereldbibliotheek, 2014)
Tekst: Dave Datema mmv Rob Vermeulen
Gepubliceerd op: 01 oktober 2017
Verhaalnummer: 39