GORINCHEM – Burgemeester Ridder Van Rappard lijkt eigenhandig een kunstrel te hebben veroorzaakt in het zo rustige Gorinchem. Hij liet vanmorgen, een paar uur voor de opening, de werken van kunstenaar Wil Ferwerda (23) uit stadsgehoorzaal De Nieuwe Doelen weghalen. De kunst zou ‘afgrijselijk en ontuchtig’ zijn. Volgens de kunstenaar is het ‘naturalistisch werk’, met veel naakt.
Desalniettemin ging de opening alsnog door, alleen waren de wanden leeg. Het was te laat om alle genodigden af te bellen, was het excuus.
De Rotterdamse schilder en recensent Piet Begeer heette iedereen welkom. Vervolgens trok het hele gezelschap naar het atelier van Ferwerda, een onbewoonbaar verklaard huis aan de Blauwe Torenstraat. Daar gaf Begeer een analyse van het werk van Ferwerda.
Besluit
De beslissing om de kunstwerken weg te halen is genomen door het zogeheten college van regenten, het bestuur van De Nieuwe Doelen. Van dat college is Van Rappard de voorzitter. Ook wethouder Cor de Ronde zit in dit college.
De Ronde liet weten dat men ‘de jonge bezoeker die argeloos de expositie zou binnentreden niet met dit werk mocht confronteren. Om die reden zijn de werken gisteravond, toen in de stadsgehoorzaal een cabaretvoorstelling was, tijdelijk weggehaald om daarna weer terug te keren.
Vanmorgen kwam het college bij elkaar. Daarin werd besloten dat de expositie van Ferwerda te ver ging. Van Rappard omschreef de expositie in Het Vrije Volk als ‘meest afgrijselijk, ontuchtig, kreupel en onnodig stuitend’.
“Een en al viezigheid en vuiligheid. Er wordt mijns inziens gekoketteerd met de goot; als wij tegen der gelijke werken en personen niet positief stelling nemen gaat de wereld ten onder”
(Burgemeester Ridder van Rappard van Gorinchem, Trouw, 08-02-1965)
“Ferwerda mag schilderen wat hij wil maar niet op deze manier”
(Burgemeester Ridder van Rappard van Gorinchem, Het Vrije Volk, 08-02-1965)
Van Rappard is zelf de zoon van een beeldhouwer. Een eerdere expositie van Ferwerda in De Nieuwe Doelen kon wel doorgang vinden. Volgens Van Rappard omdat ‘zijn werk toen nog onherkenbare, onschuldige humbug’ was. Maar nu Ferwerda de naturalistische kant in is geslagen, gaat het te ver, vindt de burgervader.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Verwijderen
Ferwerda arriveerde vanmorgen bij De Nieuwe Doelen toen het college bezig was met het bekijken van de kunst. Hij werd buiten de deur gehouden, totdat het college een besluit had genomen. Daarna kreeg hij, zonder opgaaf van reden, het bevel om zijn kunstwerken weer in te pakken en mee te nemen.
Ferwerda weigerde eerst om de kunstwerken weg te halen. Maar nadat hij door de korpschef van de politie werd opgedragen om zijn werken te verwijderen, ging hij alsnog overstag. Alle kunstwerken gingen op een kar, terug naar zijn atelier. Hij was niet boos, maar baalde er vooral van dat het besluit zo laat genomen was. Voor de expositie waren kosten gemaakt, zoals het versturen van uitnodigingen.
‘Geen verstand van kunst’
Begeer was fel in zijn reactie op de actie van de burgemeester. Vooral de kritiek van Van Rappard was tegen het zere been van de recensent.
“Die aanduidingen doen ons denken aan de tijd van Hitler, toen de moderne kunst door hem en zijn genoten verboden werd. Hij geeft hiermee aan dat hij geen verstand van kunst heeft. En dat wisten we al. Ferwerda is een 23-jarige begaafde schilder, die zich heftig bewogen inzet om te getuigen van de noden van zijn medemens.”
(Piet Begeer, Het Vrije Volk, 08-02-1965)
Volgens Ferwerda zelf zegt dat er geen enkele erotische prikkel uitgaat van zijn werk. “Ik toon de men die uit zijn angst, uit de wereld, wil losbreken”, legt hij uit aan Het Vrije Volk. “Ik kom op tegen de benauwde dogma’s van deze maatschappij. Ze hebben met mijn werk gedaan, wat dit werk juist zegt.”
Het lijkt er niet op dat het verbod van Ridder van Rappard ook negatieve gevolgen heeft voor de jonge schilder. Hij is in gesprek over de mogelijkheid om te exposeren in Rotterdam en Dordrecht. Die gesprekken zouden al in een vergevorderd stadium zijn.
Hoe ging het verder?
Als het verbod door burgemeester Ridder van Rappard landelijk wordt opgepikt door de media is de kunstrel compleet.
Ferwerda doet daar nog een schepje bovenop door naar de rechter te stappen. Hij beticht de burgemeester van smaad en belediging. Het draait dan om uitspraken zoals ‘een charlatan in a-morele zin’ en dat ‘Ferwerda een profiteur is die in Rotterdam van de academie is getrapt’. Van Rappard wordt uiteindelijk niet vervolgd, dat weigert de officier van justitie.
De rel zorgt wel voor een impuls voor de carrière van Ferwerda. Na een expositie in Dordrecht volgt het hoogst haalbare: een tentoonstelling in Amsterdam.
In Gorinchem is ook niet iedereen het eens met Ferwerda. Op een van de muren in de binnenstad van Gorinchem wordt een tekst geschreven: “Ferweda is gek”. De spelfout in de naam suggereert dat de auteur geen groot kunstkenner is.
Ferwerda en Van Rappard zouden nooit vrienden worden. Toen de kunstenaar drie jaar later (1968) verhuisde naar Dordrecht deed hij nog één laatste groet aan de Gorinchemse burgemeester (zie foto onder).
Het bovenstaande artikel maakt deel uit van de serie rondom de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van dit jaar is Opstand. In dit verhaal probeert een opstandige kunstenaar bepaalde taboes te doorbreken. De burgemeester komt daar vervolgens tegen in opstand en dat levert een behoorlijk rel op.
Bronnen:
Het Vrije Volk – 08-02-1965 – Genodigden bij tentoonstelling in Gorkum zien lege muren
Het Parool – 08-02-1965 – Gorkum nam aanstoot
Trouw – 08-02-1965 – Gorkum: Schilder moet veld ruimen
Het Vrije Volk – 09-02-1965 – Ferwerda zoekt heil in Dordt en Rotterdam
RTV Rijnmond – 23-09-2015 – Vergeten Verhalen – De Gorinchemse kunstrel
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01-10-2018
Verhaalnummer: 215
