LEIDEN – Regeringstroepen zijn er niet in geslaagd om de opstandige stad Leiden in te nemen. Een tweede belegering van de stad mislukte, omdat de verdedigers van de stad hulp kregen van de Watergeuzen. Deze opstandelingen hadden de omgeving van de stad onder water gezet en kwamen met schepen de uitgehongerde inwoners van Leiden te hulp.
In de afgelopen maanden is ongeveer een derde van de inwoners van de stad (6.000 van de 18.000) omgekomen door honger en pest.
In Leiden is een groot feest uitgebarsten. De inwoners van de stad eten vooral de haring en wittebrood, die door de Watergeuzen zijn meegenomen.
Beleg
Leiden koos, net als veel andere steden, een paar jaar geleden de kant van de opstandelingen na de Eerste Vrije Statenvergadering in Dordrecht. Tegenstanders van de opstand werden de stad uitgezet.
Bij zijn poging om de orde te herstellen stuurde landvoogd Alva zijn zoon Don Frederik en generaal Valdez om Leiden te belegeren.
De eerste belegering werd door Leiden doorstaan. Het stadsbestuur was gewaarschuwd en had nodige voorbereidingen getroffen. Er was genoeg voedsel ingeslagen om een lang beleg vol te houden. Na vier maanden moest Valdez het beleg afbreken. Zijn troepen waren nodig om een aanval van Willem van Oranje in Limburg af te slaan.
Ervan overtuigd dat Valdez niet terug zou komen, weigerde het Leidse stadsbestuur, ondanks waarschuwingen van Willem van Oranje, opnieuw voorbereidingen te treffen. De Spaanse stellingen buiten de stad bleven intact en de voorraden werden niet aangevuld.
Toen Valdez zo’n vier maanden geleden terugkeerde was het dan ook voor de Spanjaarden een fluitje van een cent om de belegering weer te hervatten.
(Beelden: De Lakenhal, Leiden)
Communicatie
Toch blijkt tijdens het beleg dat de stad niet hermetisch van de buitenwereld is afgesloten. Drie broers Speelman slagen erin om een stel duiven de stad in te smokkelen, zodat er gecommuniceerd kan worden met de opstandelingenleiders in Delft.
Aan de andere kant, weten ook mensen de stad te verlaten die op de hand zijn van Valdez. Op die manier weten de belegeraars dat er nauwelijks eten in de stad is.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Opstand
Terwijl de honger en de pest huishouden in Leiden, probeert Valdez het stadsbestuur en de bewoners van Leiden over te halen om het verzet te staken. Er worden meerdere voorstellen gedaan om de stad en de bewoners te sparen, wat de onrust in de stad versterkt.
Stadssecretaris Van Hout en commandant Van der Does van de lokale troepen willen van een overgave niets weten. Eerder werd er in Naarden en Haarlem een bloedbad aangericht door regeringstroepen, omdat die steden zich ook aan den kant van de opstandelingen hadden geschaard.
De communicatie met opstandelingenleider Willem van Oranje sterkt het stadsbestuur in het verzet tegen overgave.
Bevrijding
Na ruim drie maanden voorbereidingen, lijkt er schot in de zaak te zitten. In september worden bij Rotterdam en Capelle aan den IJssel de dijken doorgestoken. Daardoor zou het gehele achterland – en dus ook de omgeving van Leiden – onder water komen te staan.
De inundatie van het gebied is een langzaam proces. Het duurt tot ongeveer een maand voordat er een sterke zuidenwind optreedt en het water in grote hoeveelheden naar Leiden wordt gestuwd.
Afgelopen nacht stortte een deel van de verzwakte stadsmuren in. De belegeraars die bang waren voor een uitval van de verdedigers, zette het door een dikke laag water op een lopen.
Volgens ooggetuigen zou een kleine weesjongen door het gat in de stadsmuur naar buiten geklommen zijn. Hij ontdekte een pot met hutspot, die was achtergelaten door de gevluchte troepen. De jongen, Cornelis Joppens haast zich terug naar de stad om de mensen daar het nieuws te vertellen dat de belegering voorbij is.
Vanmorgen rond 8 uur kwamen ook de Watergeuzen op hun platbodems de stad binnen varen. Zij namen haring en wittebrood mee voor de hongerende bevolking.
Toch nog onvrede
Niet iedereen in het gebied is blij met de bevrijding van Leiden. Het onder water zetten van de omgeving heeft vele honderden boeren getroffen. Het water is deels zout, zodat de akkers in slechte staat achter bleven.
De Hoogheemraadschappen van Rijnland, Delfland en Schieland hebben al protest aangetekend bij de leiders van de opstand.
Hoe ging het verder?
Waarschijnlijk is het Leidens Ontzet (samen met de Inname van Den Briel) het langs worden herdacht in onze regio. Elk jaar op 3 oktober vinden er in Leiden grote feesten plaats, waarbij hutspot, haring en wittebrood wordt gegeten.
Nog geen vier maanden na het ontzet wordt de Universiteit geopend.
Bronnen:
Gemeente Leiden – Leidens ontzet
Is Geschiedenis – Haring, Wittebrood en hutspot bij het Leidens ontzet
Tekst: Dave Datema mmv Allard Schellens
Gepubliceerd op: 01 oktober 2017
Verhaalnummer: 20