Dordrecht – De Franse bezetting van Dordrecht is definitief voorbij. Een laatste bestorming door Franse troepen is vanochtend afgeslagen. Het moment dat de vlag van Dordrecht op de Riedijkse toren werd hesen, was het voor de Fransen het sein om zich gehaast terug te trekken. Ze meenden namelijk abusievelijk dat deze rode vlag met witte streep de Engelse vlag was.
De aanval begon in de vroege ochtenduren. De Fransen rukten in groten getale op en richtten zich in eerste instantie op de Hollandse voorpost in Papendrecht. De verdedigers waren gezien de overmacht genoodzaakt om zich terug te trekken naar Alblasserdam.
De Fransen plaatsten daarop in de Papendrechtse stellingen tegenover Dordrecht kanonnen en een houwitser en begonnen een beschieting die een paar uur zou duren. De schade daarvan was beperkt en voor zover bekend zijn er geen gewonden gevallen.
Ontstane branden werden snel geblust. De Nationale Garde wist ondertussen elke poging van de Fransen om onder dekking van het kanonvuur de rivier over te steken te verijdelen.
De twee kanonneerboten die afgelopen nacht vanuit Rotterdam onder het bevel van Trippenzee en Ampt gestuurd waren om Dordrecht te hulp te komen waren daarbij een belangrijke steun voor de Dordtse zaak. Een van deze schepen moest wel de strijd staken nadat het geschut onbruikbaar was geworden en keerde terug naar Rotterdam. Het overgebleven schip positioneerde zich bij het Riedijkse Hoofd. Ook hier raakte de munitie echter op. Met een laatste schot werden zeker zo’n acht Fransen uitgeschakeld. Dit werd met gejuich ontvangen aan Dordtse kant.
Enkele schippers hesen hierop de Dordtse vlag op de Riedijkse toren. De vlag van onze Merwedestad werd door de Fransen gezien als een Engelse vlag. De uitwerking van dat laatste kanonschot en het idee dat de Dordtenaren inmiddels Engelse bijstand hadden gekregen, misten hun uitwerking niet op de Fransen. In allerijl werd het sein voor de terugtocht gegeven. Zo’n dertig gewonden en doden werden door de aanvallers meegenomen.
Chaos
De strijd van vandaag is het sluitstuk van een chaotische periode. Sinds de nederlaag van de Fransen bij Leipzig is het onrustig in Europa. Napoleon is niet langer onoverwinnelijk en vecht zich een weg naar Frankrijk door de Duitse gebieden.
Ook in de Nederlanden grepen burgers hun kans nu de ijzeren greep van de Franse bezetter minder lijkt te zijn. In het straatbeeld verschijnen mensen met oranje kokardes en de kreet “leve de Prins” is steeds vaker te horen.
Sinds half november zijn ook de Franse bestuurders op de vlucht. Veel van hen trekken via Dordrecht weg. Ook de prefect van het departement Monden van de Maas, De Stassart, verliet Den Haag en vluchtte via Dordt naar Gorinchem.
Het resultaat was dat op 19 november alle Fransen Dordrecht verlaten hadden. Toch was de situatie nog niet helemaal veilig. Gorinchem was stevig in Franse handen en ook Rotterdam was nog Frans. Bovendien meldde De Stassart dat een Frans ontzettingsleger vanuit het zuiden in opmars was.
Steun van de bevolking
Al op 18 november was ook in Dordrecht, waar het tot die tijd rustig was gebleven, een massale steunbetuiging aan de prins van Oranje. Een menigte trok door de stad met oranje om symbolen van de Franse bezetter te vernielen. Op het initiatief van Johan Repelaer, onderprefect van het arrondissement Dordrecht en broer van burgemeester Paulus Repelaer, werd er een Tussenbestuur gevormd.
Op 19 november publiceerde dit Tussenbestuur een proclamatie. Hoewel al te orangistische termen vermeden werden, was het wel duidelijk dat Dordrecht gekozen had toen het voltallige bestuur met oranje versierselen op het bordes van het stadhuis verscheen.
Het belangrijkste doel van het bestuur was om de orde en rust te bewaren. Alle veerdiensten werden aan de kade gelegd om te voorkomen dat de Fransen die nog Hardinxveld, Papendrecht en de Alblasserwaard in handen hadden zouden kunnen oversteken.
Ingeklemd tussen het Franse Gorinchem en Rotterdam was het nog vrij riskant. Toen wat inwoners een kruitschip buit maakte, moest het bestuur zich in allerlei bochten wringen om de Dordtenaren weer van die boot af te krijgen.
Ondertussen waren er sowieso overal Franse troepen in beweging en het Tussenbestuur vreesde dat die via Dordrecht zouden komen. Dit bleek echter niet het geval ze trokken vooral over de dijk bij Papendrecht. Het Franse gevaar leek geweken. Dit bleek echter niet het geval.
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Ultimatum
Er was inmiddels een brief binnen gekomen van De Stassart. Hij eist dat Dordrecht binnen drie dagen honderdduizenden kilo’s aan graan, tienduizenden liters jenever zouden leveren aan het Franse garnizoen in Gorinchem. Als de stad niet akkoord zou gaan dan dreigde plundering.
Nog voor het aflopen van het ultimatum werd op 22 november van Papendrechtse zijde met daar geplaatste kanonnen door de Fransen het vuur geopend. Er was weinig schade maar er vielen wel enkele gewonden. De Fransen probeerden zelfs de rivier over te steken maar werden verdreven door de Nationale Garde onder leiding van Beelaerts van Blokland. Deze officier probeerde te onderhandelen met de Fransen en liet zich met gevaar voor eigen leven terwijl de kogels om de oren vlogen overvaren naar Papendrecht.
Het leidde wel tot de capitulatie van Dordrecht. Johan Repelaer werd weer vervangen door zijn broer Paulus en Franse troepen trokken weer de stad in. Zo’n 400 soldaten werden ingekwartierd.
De Fransen herhaalden de eisen van De Stassart voor het garnizoen in Gorinchem. Die eisen werden overigens niet veel later door de prefect verhoogd en uitgebreid met een bedrag van 200.000 frank. Maar de Fransen bleven niet lang. De volgende dag al werd de aftocht geblazen richting Papendrecht en Sliedrecht. Het gerucht ging dat er een ontzettingsleger in aantocht was vanuit Rotterdam dat inmiddels de kant van Oranje had gekozen. Diezelfde avond kwamen er inderdaad zo’n 100 mannen en twee kanonneerboten aan vanuit Rotterdam.
Nog steeds was de Franse dreiging niet geweken. Die waren nog niet in Gorinchem aangekomen, maar waren blijven hangen in Giessendam.
Vanuit die plaats keerden 800 Fransen terug, heroverden de Papendrechtse stellingen en begonnen dus de aanval die vanochtend werd afgeslagen en eindigde in de definitieve terugtocht van de Franse troepen.
Hoe het verder ging
Een zevenkoppig bestuur nam nu het stadsbestuur in handen voor een groot deel afkomstig uit het Tussenbestuur. Willem Donker Curtius die hierin ook een belangrijke rol had gespeeld zocht zelfs contact met het Voorlopig Bewind in Den Haag om toestemming te vragen voor zijn Commissie van Defensie voor Dordrecht en het Eiland van Dordrecht.
Hoewel Van Hogendorp toestemming verleende, leidde het wel tot een competentieconflict met generaal Sweert van Landas van de Nationale Garde. Overigens was de Franse dreiging nog niet helemaal weg. Dat gebeurde pas toen er begin december kozakken arriveerden. Die zouden nog hun kwartier maken op wat later het Scheffersplein zou worden. Zij verjoegen definitief de laatste Fransen richting Gorinchem.
Ondertussen was de prins van Oranje op 30 november geland op het strand van Scheveningen en had in Den Haag de soevereiniteit aanvaard. Het Tussenbestuur liet zijn steun zien door in de avond van 2 december, de dag voordat de kozakken kwamen, in vol oranje ornaat opnieuw op het bordes te verschijnen om de proclamatie van de soevereine vorst voor te lezen terwijl de klokken luidden en de stad feestelijk verlicht was.
De Franse Tijd in Dordrecht was definitief voorbij, het Koninkrijk der Nederlanden stond op het punt om te beginnen.
Auteur: A.M.Schellens MA
Geraadpleegde literatuur:
Jan Alleblas, Kroniek van Dordrecht, een beknopte historie van Hollands oudste stad (Alblasserdam 2012)
Riny Benschop e.a., Historische atlas van Dordrecht (Nijmegen 2013)
Vincent Sleebe, de geschiedenis van Dordrecht 1813 tot 2000 (Hilversum 2000)
Wilfried Uitterhoeve, 1813 Haagse bluf, de korte chaos van de vrijwording (Nijmegen 2013)