SCHIEDAM – In het centrum van Schiedam is afgelopen nacht de eeuwenoude molen De Walvisch volledig uitgebrand. De 33 meter hogen molen aan de Westvest was een van de grootste stellingmolens ter wereld. Vanwege de vonkenregen, die bij de brand vrijkwam, zijn meerdere huizen in de buurt ontruimd.
Van de molen is haast niets meer over. De schade wordt geschat op een bedrag van rond de twee miljoen gulden.
Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend, maar er zijn geen aanwijzingen voor brandstichting. Ook zijn er geen braaksporen.
Lichterlaaie
De brand werd ontdekt door omwonenden, rond tien over drie. Toen waren er al grote vlammen zichtbaar uit een van de ramen. Toen de brandweer arriveerde, stond De Walvisch al volledig in lichterlaaie.
“In zo’n molen is het kurkdroog en er zit veel hout in”, liet commandant Van Leeuwen weten aan het RD. “Verder werkt zo’n molen als een trekgat, ondanks dat er luiken in zitten. Uit vrees voor instortingsgevaar konden we de brand alleen van de buitenzijde bestrijden.”
Schade
Volgens de brandweer kan de molen zo goed als verloren worden beschouwd. Het binnenwerk is volledig vernietigd en het stenen gedeelte moet waarschijnlijk ook gesloopt worden. Volgens de brandweer zijn deze door de hitte aangetast.
De brandweer was niet al te hoopvol over de toekomst van de molen. Directeur Gunneweg van de Stichting De Schiedamse Molens ziet het wat minder somber in.
“Het is van zoveel afhankelijk. Hoe hebben de wieken het gehouden en hoe is het staartstuk. Wat is over van het metselwerk aan de binnenkant van de molen. Dat hebben we nog niet kunnen inspecteren”
(J. Gunneweg, Volkskrant 15-02-1996)
Hoe groot de schade ook moge zijn, burgemeester Scheeres van Schiedam benadrukt dat de molen zeker terug zal keren in Schiedam.
“Dit moet alle Schiedammers diep in hun hart treffen, dat zo’n belangrijk stuk historie in vlammen opgaat.”
(Burgemeester Scheeres, Leidsch Dagblad, 15-02-1996)
Dat Scheeres daar niet alleen in staat bleek wel vandaag. De Stichting Schiedamse Molens werd platgebeld door bedrijven, fondsen en particulieren. “Iedereen biedt hulp aan”, liet Gunneweg aan het RD weten.
De molen is verzekerd tegen brand, maar de verwachting is dat de verzekering niet alle schade zal dekken.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Beveiligingsinstallatie
De brandweer benadrukte dat er misschien wel een kans was geweest om de schade aan de molen te voorkomen. De graanmolen had namelijk geen brandmeldinstallatie.
“Als brandweer heb je bij een brand in een molen alleen een kans als je er in een zeer vroegtijdig stadium bij bent. Nu waren we pas ter plekke toen de boel al in lichterlaaie. Als brandweer sta je dan machteloos”
(brandweercommandant Van Leeuwen, Rotterdams Dagblad – 15-02-1996)
Directeur Gunneweg van de Schiedamse molens geeft toe dat de stichting een grote fout heeft gemaakt om geen brandmelders te plaatsen. Dat plan was er wel, maar is nog niet uitgevoerd.
“Als stichting moeten we altijd woekeren met ons geld. We stonden op het punt om een definitief besluit over de aanleg van een brandmeldinstallatie te nemen. Achteraf geredeneerd had de rangschikking van onze investeringen misschien anders moeten zijn”, liet de directeur weten aan het RD.
De kosten voor een brandmeldinstallatie ligt tussen de 40.000 en 50.000 gulden. Drie andere molens van de stichting zijn onlangs wel voorzien van brandmelders.
Korenmolen De Walvisch (1971) in Schiedam – Foto: W.A. Korpershoek / WikiMedia
Molenstad
Schiedam staat bekend als de molenstad van Nederland. De Walvisch was een van de vijf belangrijke molens in de skyline van de stad. In totaal telde de stad ooit twintig molens.
De meeste molens werkten voor de jeneverstokerijen in de stad. Dat geldt ook voor de Walvisch, waar moet gemalen werd.
Het is niet de eerste keer dat De Walvisch wordt getroffen door een brand. In 1938 was dat ook al het geval. De afgelopen jaren werd de molen opgeknapt en zijn de wieken en de kap vervangen.
Die klus was twee maanden geleden afgerond. Die opknapbeurt heeft meer dan tien jaar in beslag genomen en werd betaald door sponsoren en vrijwilligers.
Hoe ging het verder?
De woorden van burgemeester Scheeres werden de waarheid. De Walvisch zou terugkeren en dat kwam’ie ook.
In 1999 ging de molen weer draaien en drie jaar later kon De Walvisch ook weer malen.
Een paar dagen na de brand werd er al een begin gemaakt met de ontmanteling van de molen. Dat was ook wel nodig ook, want de molen stond op instorten. De bewoners van zestien huizen moesten tijdelijk hun huis uit, vanwege dat instortingsgevaar.
Het ontmantelen was overigens in een paar dagen gebeurd. Vooral het demonteren van de wieken en het staartstuk was een imposante klus.
Vervolgens brak de inzamelingsactie voor de verwoeste molen pas echt los. Zo mochten mensen in eem bakje van de ladderwagen van de brandweer omhoog, om vandaar toe te kijken op de ravage. Dat leverde uiteindelijk al 1500 gulden op.
De eerste actiedag, bijna twee weken na de brand, leverde bijna negentigduizend gulden op, door de VSB-bank afgerond op een ton. Er waren tal van grote en kleine initiatieven. Oud-Schiedammer Hans van Breukhoven (Free Record Shop) heeft ook zijn hulp toegezegd.
Op de molendag in Schiedam, enkele maanden later, werd er weer veel geld opgehaald voor de herbouw.
In de nieuwe molen kwam een brandmeldinstallatie. Die werd toegezegd door een gespecialiseerd bedrijf.
Tegenwoordig is De Walvisch een museummolen, met een winkel. In 2017 werd de molen opnieuw verbouwd.
Bronnen:
De Volkskrant – 15-02-1996 – Historische molen in Schiedam door brand verwoest
Schiedamsche Courant (RD) – 15-02-1996 – Bergers ontmantelen Schiedams trots
Schiedamsche Courant (RD) – 15-02-1996 – ‘Brandmelders hadden De Walvisch kunnen redden’
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 17-08-1996
Verhaalnummer: 121