DEN HAAG – De inwoners van Den Haag hebben vanmiddag duidelijk hun kant gekozen in de discussie over de rol van het Koningshuis. Tienduizenden mensen stonden op en om het Malieveld en brachten Koningin Wilhelmina alle lof toe, tijdens een rijtocht tussen haar landgenoten.
De tocht van Wilhelmina en de bijbehorende steunbetuiging volgt op de onrust die ontstond vlak na het tekenen van de wapenstilstand tussen Engeland/Frankrijk en Duitsland vorige week. In Rotterdam riep SDAP-leider op tot een revolutie. In Deventer werd een Republikeinse partij opgericht, met als een van de doelstellingen om een einde te maken aan het Koningshuis.
Lees verder: 11-11-1918 – Troelstra roept op tot revolutie in Rotterdam
Lees verder: 11-11-1918 – Opstand en onvrede na wapenstilstand in België en Frankrijk
In de afgelopen dagen waren er al tekenen dat het Koningshuis nog altijd geliefd is in ons land (in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland en Oostenrijk, waar complete dynastieën zijn afgetreden). Maar de zorgvuldig geregisseerde tocht van vanmiddag moest de positie van Koningin Wilhelmina bevestigen.
In een brief van burgemeester Patijn die afgelopen zondag werd bezorgd werden alle leden van verenigingen in de stad opgeroepen om in vol ornaat mee te doen aan de huldiging.
“De besturen die hieraan met hun leden wenschen deel te nemen worden uitgenoodigd voor half een uur met hun vaandels of andere onderscheidingsteekenen aanwezig te zijn. Ook de burgerij die Hare Majesteit hulde wil betoogen, zal daartoe ter plaatse in de gelegenheid zijn. Ik noodig de ingezetenen uit morgen de vlag uit te steken en Oranje te dragen”
(Brief burgemeester Patijn, Haagsche Courant, 19-11-1918)
Koningin Wilhelmina, prins Hendrik en prinses Juliana tijdens de aanhankelijkheidsbetoging op het Malieveld te Den Haag, 18-11-1918. Foto: Collectie RVD, Koninklijk Huis
Drukte van belang
Volgens verslaggevers van diverse media werd er massaal gehoor gegeven aan de oproep van burgemeester Patijn.
“Het is werkelijk met een geweldig enthousiasme, dat heden aan den oproep gevolg is gegeven. We hebben nog nóóit zoo veel “Oranje” zien dragen als vandaag. Tienduizenden hadden ’t heden op jas of mantel; er waren auto lantaarns mee versierd; oranje-lievende voerlieden hadden er de koppen van de peerden mee getooid. Het herinnerde aan de dagen van Juliana’s geboorte, en ’t was een spontaan verzet tegen den aanval op ons koningshuis, welke in de afgeloopen week in een onbewaakt oogenblik door een leider, die zich niet in bedwang had, was ondernomen.”
(Haagsche Courant, 19-11-1918)
Ook het leger deed mee met deze bijeenkomst. Een belangrijke teken, omdat in de afgelopen maanden het op sommige plekken onder de dienstplichtigen ook onrustig is geweest.
“In dichte stoeten, het Oranje-vaandel in ’t midden, en oranje op de uniform-pet of op de borst, trokken onderofficieren en soldaten langs ’t paleis naar de Maliebaan, Geuzen-liederen zingende, verheugd over den gunstigen keer dien’s lands zaken nu weer hadden genomen en blijkbaar verheugd dat aan de burgerij kon worden getoond, dat het Nederlandsche leger over ’t algemeen Vorstin en Land getrouw is als voorheen, voor nu en in de toekomst!”
(Haagsche Courant, 19-11-1918)
In de hele stad hadden mensen het rood-wit-blauw buiten gehangen. Ook de trams reden rond met Oranje. Onderweg naar het Malieveld hadden duizenden mensen ook nog gezwaaid naar Paleis Noordeinde, waar Koningin-moeder Emma af en toe voor het raam verscheen.
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Malieveld
Rond één uur verzamelden zich tienduizenden mensen op de Maliebaan voor het hoogtepunt van de huldiging. Onder begeleiding van een militaire muziekkapel kwam een koninklijk rijtuig de Maliebaan oprijden, met daarin Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik en de kleine Prinses Juliana.
“Wij kenden minuten-lange ovaties – wij kenden er géén, waarbij de geestdrift zich een half uur en langer achteréén uitte! En zóó een hebben we er vandaag bijgewoond. ’t Was een gejuich, een wuiven met hoeden en petter zonder weer. Buigend, zichtbaar verheugd stond de Koningin in haar rijtuig. Zij wuifde met de hand, ten teken van oprechte dankbaarheid”
(Haagsche Courant, 19-11-1918)
Aanhankelijkheidsbetoging op het Malieveld voor koningin Wilhelmina en prinses Juliana na de revolutiepoging van Troelstra. Prinses Juliana wordt boven de menigte uitgetild. Foto: Haagse beeldbank
Het open rijtuig ging richting de militaire Bond voor Regeeringsgetrouwen. Daar werden de paarden van het rijtuig losgekoppeld. Soldaten trokken het rijtuig verder, een symbool van de manier waarop het leger achter – of in dit geval voor – het Koninklijk Huis staat.
Vervolgens maakte de Koningin een rondgang over het Malieveld. Uiterst langzaam, want door de menigte kon ze maar moeilijk vooruitkomen. Onderweg kreeg ze bloemen aangeboden, waren er korte toespraken en werd het Wilhelmus meerdere keren ingezet door de aanwezigen.
Tijdens de rondtocht bleek ook dat niet alleen Den Haag zich achter het Koningshuis schaart. Er was een groep Friese militaire vrijwilligers die hare majesteit wat Friese liederen toezong. Ook vanuit Limburg was een delegatie afgevaardigd.
Hoeveel mensen er uiteindelijk op en om het Malieveld stonden is niet duidelijk. Volgens ooggetuigen keken zelfs mensen van de daken rondom het veld toe naar het schouwspel.
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Balkonscene
Na een uur ging het rijtuig met het koninklijke drietal weer terug richting Paleis Noordeinde. De menigte bleef in een feeststemming achter en verzamelde zich uren later voor het paleis.
Konining Wilhelmina, Prins Hendrik en Prinses Juliana verschenen daar opnieuw, maar dit keer op het balkon. Het drietal werd door de menigte toegezongen en opnieuw werd het volkslied ingezet. Op uitnodiging van de koningin kwamen ook de ministers op het balkon, die ook werden toegezongen.
Tot zeker tien uur ’s avonds bleef de menigte staan voor Paleis Noordeinde, in de hoop dat de Koningin nog één keer zou laten zien.
In de rest van het stad was er sprake van een feestelijke stemmen.
“In de koffiehuizen was het stampvol en speelden zich aardige en vroolijke tooneelen af tusschen de bezoekers onderling. Algemeene vreugde wekte op straat een groote huifkar of proviandwagen geheel bezet door militairen die daarop rondsprongen op de muziek van een piano, door een der landsverdedigers lang niet onverdienstelijk bespeeld. Ook werd hier en daar vuurwerk afgestoken.”
(De Maasbode, 19-11-1918)
Pas in de vroege uren van 19 november keerde de rust terug in Den Haag.
Hoe ging het verder?
De tocht door Den Haag is het happy-end voor de Koninklijke famile na een onrustige week. In de dagen na de oproep tot een revolutie waren er voorbereidingen getroffen voor een mogelijk snel vertrek van Wilhelmina uit Nederland.
Zo lagen er twee handkoffers klaar met juwelen en geld, om Koningin-moeder Emma en Koningin Wilhelmina snel over de grens te helpen, mocht dat nodig zijn. Die dreiging was reëel, want de familie van Prins Hendrik, die jarenlang aan het bewind was in Duitsland (Mecklenbrug-Schwering), wordt afgezet. Op paleis Noordeinde waren zelfs mitrailleurs geplaatst.
In de dagen na de wapenstilstand overlegt Wilhelmina met alle betrokken partijen. Ook een troonsafstand wordt niet uitgesloten.
Maar de koningin wordt gerustgesteld door alle steunbetuigingen die in de dagen na de oproep van Troelstra tot een revolutie binnenkomen op Noordeinde.
Als de Koningin op zondag een dienst gaat in de Willemskerk, blijkt hoe groot de steun is voor de Oranjes.
“Een grootsche ovatie wachtte Hare Majesteit toe bij terugkeer in het Koninklijk paleis Noordeinde, omstreeks 12 uur. Toen het koninklijk rijtuig aankwam werd een geweldig gejuich aangeheven door een dichte menigte, die voor het paleis had postgevat en die, zeer geestdriftig gestemd de nationale liederen aanhief.”
(Haagsche Courant, 19-11-1918)
Daarna besluit Koningin Wilhelmina dat ze persoonlijk naar de bijeenkomst op het Malieveld wil, ondanks het advies van premier Ruijs de Beerenbrouck om dat niet te doen. Later zou ze over deze dag hebben gezegd: “Ik heb een revolutie teruggedraaid”
Bronnen:
Theo Kemmeren – Wilhelmina, Vorstin in de Oorlog (1914-1918)
Haagsche Courant – 19-11-1918 – De Huldebetooging voor de Koningin
De Maasbode – 19-11-1918 – Huldiging van H.M. de Koningin – Roerende momenten
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 18-11-2018
Verhaalnummer: 80