Dode na gevechten tussen vrijkorps en prinsgezinden

ROTTERDAM – Bij rellen tussen prinsgezinden en een vrijkorps van Rotterdamse patriotten is mogelijk een dode gevallen. Bij de Prinsenstraat opende het vrijkorps het vuur op hun belagers.

De burgercompagnie van de patriotten uit wijk nummer 9 werd door een menigte dusdanig in het nauw gebracht dat luitenant Van Zwijndrecht het bevel gaf om het vuur te openen. Er zou iemand zijn omgekomen, maar de autoriteiten hebben dat nog niet bevestigd.

De compagnie onder leiding van luitenant Van Zwijndrecht was bezig om zich voor te bereiden op hun nachtpatrouille. Een grote menigte verzamelde zich toen al. Tijdens de mars van het vrijkorps werd luitenant Van Zwijndrecht dusdanig bedreigd door iemand uit de groep. Die man werd opgepakt en overgebracht naar het stadhuis.

De arrestatie zorgde ervoor dat sfeer alleen maar grimmiger werd. Van Zwijndrecht kon op dat niet anders dan het vuur openen. Dit salvo over de hoofden van de massa zorgde ervoor dat mensen zich voorlopig terugtrokken en de compagnie zijn tocht kon vervolgen.

Toen men bij het stadhuis aankwam werd sfeer weer dreigend. Er werd geschreeuwd, gedreigd en met stenen gegooid. Opnieuw besloot de luitenant om te laten zien dat er met de compagnie niet te sollen valt en gaf het bevel om te vuren. Dit keer vielen er zeven gewonden door de schoten. Volgens sommige geruchten is een van die gewonden inmiddels overleden.

Op het stadhuis werd er vervolgens alarm geslagen. Andere burgerwachten werden gemobiliseerd. Verschillende oproerkraaiers werden gearresteerd.

Catherina M., bijgenaamd Kaat Mossel, een van de aanstichters van de ongergeldheden. Maker: Onbekend (circa 1800)

Langere tijd

Er zijn al geruime tijd spanningen in Rotterdam tussen prinsgezinden en patriotten. Hoewel in het stadsbestuur tien patriotten en veertien niet-patriotten zitten, is in Rotterdam net zoals in andere Hollandse steden wel degelijk een meerderheid van personen die de macht van de stadhouder, Willem V, wil beperken.

Deze tweedeling is ook zichtbaar op straat. Een viering van de verjaardag van de stadhouder rond 8 maart vorig jaar verliep nogal problematisch. De overwegend laag opgeleide bewoners van het Achterklooster en andere achterbuurten zijn over het algemeen oranjegezind. Zij trokken in een bonte oranje stoet door Rotterdam.

Bij deze tocht lieten dames als Catharina M. (beter bekend als Kaat Mossel) en Keet Z. (Ruige Keet) van zich horen. Rotterdammers die duidelijk een andere mening toegedaan waren werden bedreigd, lastig gevallen en zelfs geld afhandig gemaakt “in naam van de prins”.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Vrijkorpsen

Om dit soort onlusten tegen te gaan moesten er in de ogen van de patriotten speciale burgerwachten, vrijkorpsen komen. Immers de bestaande schutterij is klaarblijkelijk niet daadkrachtig genoeg om op te treden tegen deze samenzwering tussen het gewone volk en de Oranje-elite.

Een van deze vrijkorpsen is opgericht door Jan Jacob Elsevier met als motto “Eendragtig, Bedaard, Standvastig” en was bedoeld voor de ordehandhaving in wijk 9. Dit korps oefende vanaf november 1783 regelmatig tot grote frustratie van tegenstanders. Bij de Oranjeaanhang werd dan ook luidkeels geroepen om de afschaffing van deze vrijkorpsen.

Een officieel verzoek hiervoor in maart werd niet ondertekend op 2 april nadat het stadsbestuur dit verboden had uit angst voor rellen. Een dag later was de schietpartij waarbij compagnie nr 9 was betrokken met als resultaat dus gewonden en mogelijk een dode.

Hoe ging het verhaal verder?

Het stadsbestuur besloot om naar aanleiding van de onrust met dodelijke afloop van 3 op 4 april 1784 om het vrijkorps van Elsevier te ontbinden. Ze zouden zich later weer heroprichten onder de naam De Palmboom en vanaf 1785 weer oefenen, maar in 1784 was het verbod en ook nog censuur op bepaalde patriottenpublicaties een behoorlijk knauw voor de anti-Oranjekliek in het Rotterdamse.

Op dit moment zou echter de bredere patriottenbeweging hun Rotterdamse aanhang te hulp komen. De Staten van Holland, met belangrijke patriotten aan het roer, sturen namelijk een speciale onderzoekscommissie die de orde in Rotterdam moet herstellen. Een van de mogelijke aanstichtsters van de rellen, Kaat Mossel werd samen met hartvriendin Ruige Keet op 31 augustus / 1 september 1784 aangehouden en opgesloten in de kelders van het stadhuis.

Kaat Mossel was orangist in hart en nieren. Getuigen meldden dat zij betrokken was bij ze rumoerig verlopen viering van de verjaardag van Willem V op 8 maart en anderen plaatsten haar ook in de buurt bij de onrust van 3 op 4 april.

Catherina Mulder beter bekend als Kaat Mossel was een bekende verschijning in het Rotterdamse uit De Zwanensteeg een van de zes steegjes van het Achterklooster, een volksbuurt achter het oostelijk einde van de Hoogstraat. Ze kreeg haar bijnaam omdat zij keurvrouw van de mosselen was waardoor ze iedere ochtend bij de Roobrug aan de Spaansekade mosselen keurde van vissers uit Den Briel en Rotterdam. Dit was een officiële functie en dat leverde haar dertig gulden per jaar op.