Dirk III verslaat keizerlijk leger bij Vlaardingen

VLAARDINGEN – Een strafexpeditie gericht tegen Dirk III van Holland is uitgelopen op een mislukking. Het keizerlijke leger, onder leiding van hertog Godfried van Lotharingen, werd bij Vlaardingen verslagen en de hertog gevangen genomen.

Door miscommunicatie raakte een deel van het keizerlijke leger in paniek en sloeg het op de vlucht. De achtergebleven manschappen waren voor de verdedigers geen partij.

Of er nu een tweede strafexpeditie komt naar Vlaardingen is niet duidelijk.

Vijanden

De problemen zijn ontstaan doordat Dirk III zich tegen zijn Keizer keerde. Vanuit zijn burcht in Vlaardingen, aan de Merwede, laat graaf Dirk de schepen aanmeren en dwingt hij de handelaren om tol te betalen. De graaf heeft van de keizer nooit het recht gekregen om tol te heffen.

Het handelsgilde in Tiel heeft zich hierover beklaagd bij de keizer van het Duitse Rijk, tijdens de Rijksdag in Nijmegen, een paar maanden geleden. De handelaren wisten de keizer ervan te overtuigen dat hij belastinginkomsten misloopt door de illegale tol bij Vlaardingen. Ze kregen bijval van bisschop Adelbold van Utrecht, van wie stukken land langs de Merwede door Dirk III zijn ingenomen.

Dat keizer Hendrik II zich liet overhalen tot ingrijpen is wel opmerkelijk. Graaf Dirk III is zijn neef (de moeder van Dirk III is de zus van keizerin Cunigunde), maar de politieke belangen (Adelbold is een belangrijk bondgenoot) en de financiële belangen wegen zwaarder dan de familiebanden. Dirk III deed in Nijmegen nog een poging om zijn standpunten te verdedigen, maar kon de keizer niet overhalen.

De graaf kreeg de opdracht om te stoppen met de illegale tol en de veroverde landen aan Adelbold terug te geven, maar dat weigerde hij. Vervolgens verliet Dirk III Nijmegen.

Strafexpeditie

Keizer Hendrik gaf militair opperbevelhebber Godfried van Neder-Lotharingen de opdracht om Dirk III tot de orde te roepen. In de afgelopen drie jaar heeft de hertog hij al twee keer eerder een opstandige graaf verslagen.

Godfried kreeg troepen aangeleverd van de bisdommen Luik, Kamerik, Keulen en Utrecht. Zijn troepenmacht bestond uit ongeveer duizend manschappen. Ook de bisschoppen Adelbold van Utrecht en Balderik van Luik gingen mee. De manschappen worden met tientallen schepen naar Vlaardingen gebracht.

Daarmee was de overmacht ten opzichte van de paar honderd (slecht-getrainde) manschappen van Dirk III overweldigend.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

De slag

Onderweg naar Vlaardingen sloeg het noodlot voor de keizerlijke troepen al vrij snel toe. Bisschop Balderik van Luik werd onwel en moest van boord gaan. Hij overleed korte tijd later.

Zonder de bisschop arriveerden de schepen vanmorgen bij Vlaardingen. Graaf Dirk had de schepen al zien aankomen en had zich teruggetrokken in zijn burcht.

De omgeving van Vlaardingen is bijzonder drassig en wordt doorsneden door sloten en kreken. Godfried liet daarom zijn troepen naar vlak terrein marcheren, zodat ze bewegingsruimte zouden hebben.

Tijdens die mars werd de voorhoede plotseling aangevallen door de Vlaardingers die in het veen een hinderlaag hadden gelegd. In de achterhoede, waar ze niet goed konden zien wat er gebeurde, raakte sommige soldaten in paniek. Er werd geroepen dat Godfried was gedood of gevlucht.

Deze miscommunicatie zorgde voor paniek in het keizerlijke leger. De soldaten in de achterhoede probeerden zo snel mogelijk terug te komen bij hun schepen, maar met hun zware wapenuitrusting kwamen ze vast te zitten in de modderige rivieroever.

Ook Bisschop Adelbold van Utrecht sloeg op de vlucht. Hij zou in de loop van de dag ‘aangeslagen maar ongedeerd’ in Utrecht zijn aangekomen.

Overblijvers

Godfried van Lotharingen bleef met een sterk uitgedund leger achter op het slagveld, terwijl Dirk III de Vlaardingers achter de vluchters aan stuurde. Van het keizerlijke leger zijn veel manschappen omgekomen, terwijl er onder de manschappen van Dirk III nauwelijks slachtoffers zijn. De lichamen van de slachtoffers zijn in de rivier de Merwede gegooid.

Volgens ooggetuigen kwam Dirk III zelf ook nog op het slagveld, toen Godfried bijna helemaal was verslagen. Dirk heeft de hertog gevangen genomen.

Vrijlating

Er zou al onderhandeld zijn over zijn vrijlating. Geen van beide partijen heeft daar nog mededelingen over gedaan. Waarschijnlijk zal Dirk III eisen dat hij voorlopig door keizer Hendrik met rust wordt gelaten. Daarbij staat Dirk III ook erg sterk, omdat hij verantwoordelijk is voor de kustverdediging tegen de Noormannen.

Hoe ging het verder?

Godfried was snel weer op vrije voeten. Hij zorgde ervoor dat er vrede kwam tussen Dirk III en Adalbold. Zonder Dirk III werd het gebied ook niet meer verdedigd en hadden de Vikingen vrij spel, zo werd gedacht.

Welke afspraken over en weer zijn gemaakt tussen Adalbold en Dirk III is niet helemaal duidelijk. In de eerste dertig jaar na de Slag bij Vlaardingen was het rustig in het gebied.

Er zijn daarna nog meerdere pogingen gedaan om de graven van Holland uit het gebied te krijgen, maar dat lukte niet.

Namen en gebieden:

Sommige verhalen en namen lijken misschien wat vreemd over te komen, maar kloppen weldegelijk. Dat komt vooral doordat de namen van destijds net even anders waren dan nu.

West-Frisia: Het gebied dat we nu ‘Holland’ zouden noemen. Het is het best te vergelijken met Noord- en Zuid-Holland en Zeeland. Dirk III was de graaf van het gebied.

Frisia: Het gebied waar de Friezen woonden. Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen en een deel van Duitsland. West-Frisia maakt hier deel van uit.

Neder Lotharingen: Grotendeels de Benelux en het Roergebied.

Graaf van Holland: Holland werd eigenlijk nauwelijks als term gebruikt. Het duurde tot 1101 voordat deze titel gebruikt werd. Dirk III van Holland was dus graaf van West-Frisia.

Merwede: Terwijl Vlaardingen tegenwoordig aan de Maas ligt, lag het in 1018 aan de Merwede. De rivier had toen een andere loop.