DEN HAAG – De Staten-Generaal heeft in Den Haag de onafhankelijkheid van de Nederlanden uitgeroepen. In het Plakkaat der Verlatinghe wordt Koning Philips II van Spanje afgezworen. Het is niet langer toegestaan om zijn zegel en naam te gebruiken. De beoogd opvolger van de Spaans koning is de Hertog van Anjou.
Het is voor het eerst dat de opstand zich richt tegen Philips II. Eerder was er alleen een opstand tegen de Spaanse soldaten en hun legerleiding, zoals Alva. In andere belangrijke overeenkomsten, zoals de Pacificatie van Gent en de Unie van Utrecht werd niet zo specifiek opgetreden tegen de Spaanse koning.
Philips II van Spanje
De onafhankelijkheidsverklaring is ondertekend door vertegenwoordigers van Brabant, Gelderland, Zutphen, Vlaanderen, Holland, Zeeland, Friesland, Utrecht en Mechelen.
Het is nog niet duidelijk of andere landen de onafhankelijkheid van de Nederlanden hebben aanvaard.
Verplichtingen
De Staten-Generaal stellen dat Philips II in de afgelopen jaren zijn verplichtingen als heerser niet is nagekomen.
“Ons land heeft al meer dan twintig jaar in chaos verkeerd en is door zijn koning in de steek gelaten. We zijn niet behandeld als onderdanen, maar als vijanden, die proberen hun eigen vorst op gewelddadige wijze ten val te brengen”
(Vertaling van Plakkaat van Verlating)
Het Plakkaat begint met een overzicht met wat er van een vorst verwacht mag worden. Als een koning zijn onderdanen als slaven behandelt, dan kan hij gezien worden als een tiran. In dat geval mag hij worden afgezworen, schrijft de Staten Generaal.
Ambtenaren, rechters en iedereen die in een eed trouw hebben gezworen aan de Spaanse koning, zijn daarvan vrijgesproken.
“Voortaan zijn zij slechts verantwoording verschuldigd aan de Staten of verplicht een nieuwe eed te zweren aan hun speciale gevolmachtigde. Daarmee zweren zij ons trouw tegen de Spaanse koning en zijn aanhangers.”
(Vertaling van Plakkaat van Verlating)
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Voorgeschiedenis
De ondertekening van de onafhankelijkheidsverklaring is een direct gevolg van de Unie van Utrecht, van twee jaar geleden. Toen werd door meerdere Nederlandse provinciën afgesproken dat alles in het werk gesteld zou worden om de Spaanse overheersers het land uit te zetten.
Halverwege de jaren ’60 werd de onvrede over het gevoerde beleid van Philips II steeds groter. Vooral de vervolging van protestanten is de Nederlanders al lange tijd een doorn in het oog. Ook de invoering van een BTW-systeem, de Tiende Penning, zorgde voor veel onrust.
Een poging van Hollandse edelen voor een zachtere politiek werkte averechts. De opstand tegen de Spaanse overheersing begon in 1568 met een inval van Willem van Oranje in Groningen.
De vrijheidsstrijd kende een kentering met de inval van de Watergeuzen in Brielle in 1572. Een paar maanden later werd in Dordrecht de Eerste Vrije Statenvergadering gehouden. Meerdere steden schaarden zich achter rebellenleider Van Oranje.
Daarna volgden de Pacificatie van Gent en twee jaar later de Unie van Utrecht.
Hertog Frank van Anjou
Nieuwe vorst
In het plakkaat wordt gezegd dat de Landraad voorlopig als staatshoofd wordt gezien. Er wordt algemeen aangenomen dat de Frans van Anjou, de jongere broer van koning Hendrik III van Frankrijk.
Willem van Oranje had voorgesteld om de Hertog van Anjou aan te wijzen als soeverein vorst. De hoop van Van Oranje was daarmee dat Frankrijk in de strijd met Spanje de kant van de Nederlanden zal kiezen.
Hoe ging het verder?
De zoektocht naar een ‘soeverein vorst’ voor de Nederlanden was geen succesvolle. De Hertog van Anjou hield het na een paar jaar voor gezien. Ook de Graaf van Leicester (met hoop op Engelse hulp) mocht het daarna proberen, maar werd ook geen succes.
In 1588 werd besloten om dan maar geen landvoogd aan te stellen. Vervolgens werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht.
Het duurde tot 1648 totdat de onafhankelijkheid van Nederland ook werd erkend door Spanje in het Verdrag van Münster.
Het Plakkaat van Verlating wordt ook wel gezien als dé Onafhankelijkheidsverklaring van Nederland. Passages erin zijn ook terug te zien in bijvoorbeeld de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring uit 1776. Dan gaat het vooral om het recht om een vorst af te zetten als de vrijheid van de burgers niet worden gerespecteerd.
Het Plakkaat van Verlating wordt tegenwoordig tentoongesteld in het Nationaal Archief in Den Haag. In januari werd het Plakkaat uitgeroepen tot ‘Pronkstuk van Nederland’ in een verkiezing van de AVROTROS.
Bronnen:
Wikipedia – Plackaet der Verlatinghe
Comité Nederlandse onafhankelijkheidsdag – Vertaling van Plakkaat der Verlating in modern Nederlands
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 01-10-2018
Verhaalnummer: 14